Sinds een jaar is het voormalige Akzo Nobel Catalysts onderdeel van Albemarle. ‘Ongeveer de helft van de omzet komt uit producten van minder dan drie jaar oud’, zegt R&D-directeur Kees van der Wiele.

Iets meer dan een jaar geleden verkocht Akzo Nobel de katalysedivisie aan het Amerikaanse Albemarle voor bijna 750 miljoen dollar. Akzo Nobel zat krap bij kas en de divisie had weinig raakvlakken met de rest van de onderneming.

Met de aankoop schoot de totale omzet van Albemarle omhoog naar ongeveer twee miljard dollar. De productie van katalysatoren bij Akzo Nobel was goed voor drie procent van de omzet. Bij Albemarle is Catalysts, met het hoofdkantoor in Amersfoort, goed voor ongeveer een derde van de omzet. “We zijn in een keer core business geworden”, zegt Kees van der Wiele, verantwoordelijk voor de R&D. Daardoor voelt Van der Wiele ook de hete adem van de belegger in de nek. “Elk kwartaal moeten we betere resultaten halen, dat geeft behoorlijk druk op de onderneming.”

Drie toepassingsgebieden

De markt voor katalysatoren kent drie heel grote toepassingsgebieden: het raffineren van olie tot brandstoffen, de productie van polymeren en de uitlaatgasreiniging in auto’s. Albemarle is met een marktaandeel van dertig procent marktleider in het olieraffinagesegment. Van huis uit was Albemarle al actief in katalysatoren voor de synthese van polyolefinen. Hierbij scoren vooral de metalloceenkatalysatoren goed, die single site-katalyse voor hoogwaardige polymeren met nauwe ketenlengteverdelingen mogelijk maken.

Albemarle spendeert jaarlijks rond de vijf procent van de omzet aan onderzoek en ontwikkeling. Aangezien de oliemaatschappijen nauwelijks nog zelf aan R&D op het gebied van katalyse doen, is het Albemarle dat met nieuwe vindingen bij de klant komt. In de kunststofbereiding gebeurt dat veel vaker samen met de klant. “De innovaties vinden in de polymeerkatalyse plaats bij de grote bedrijven in die wereld, als Basell, Dow en Sabic”, vervolgt Van der Wiele, “dan komt de klant vaak met een nieuw molecuul en de vraag of wij dat kunnen maken. Wij ontwikkelen dan een economische synthese­ route voor de katalysator, met - niet te vergeten - ons eigen activator-systeem.”

Strategie

De strategie van Albemarle is te groeien door acquisities van gezonde bedrijfstakken die enige synergie vertonen met de bestaande business. Er heeft na aankoop dan ook geen sanering plaatsgevonden, maar het Amerikaanse moederbedrijf heeft gelijk geïnvesteerd. De markt voor katalysatoren die nodig zijn voor brandstofproductie groeit doordat de mens meer brandstoffen consumeert, ondanks dat auto’s gemiddeld zuiniger zijn geworden. De voorspelling hier is een continue groei van zes procent voor katalysatoren. Het uitvoeren van de ee eisen die overheden, vanwege schonere lucht, opleggen aan brandstoffen in de toekomst leidt tot steeds lagere zwavelgehaltes en verminderde concentraties aromaten.

Juist op het gebied van ontzwaveling is Albemarle sterk. Er is net een investering aangekondigd van enige tientallen miljoenen dollars om de productiecapaciteit van ontzwavelingskatalysatoren op te voeren in de VS. De olie die op de markt komt, wordt bovendien steeds zwaarder, aldus Van der Wiele. “Denk uiteindelijk aan de teerzanden in Canada.” De invloed van de olieprijs op de omzet van Albemarle is ongeveer neutraal. “De mobiliteit van mensen is tot nu toe nog niet geremd door de prijs van brandstof. Wel zie je een verschuiving in het gebruik van de olieproducten. Het aandeel van benzine neemt wat af, en daarom is bijvoorbeeld in Fluid Catalytic Cracking (de belangrijkste conversietechnologie) een verschuiving waar te nemen naar productie van petrochemicals. We bereiken dit met geavanceerde additieven: eigenlijk hulpkatalysatoren.”

Albemarle zal ook in de R&D verder gaan investeren. De toverformule hier is high throughput experimentation. Collega-onderzoeker Eelco Vogt en Van der Wiele zijn zeer enthousiast over de mogelijkheden om parallel heel veel experimenten op kleine schaal uit te voeren. “We hebben nu zoveel vertrouwen in de aanpak dat we bijna direct kunnen opschalen van reageerbuis naar fabrieksproces. Experimenten in een proeffabriek dienen alleen nog ter verificatie en fungeren als een finale test”, zegt Vogt. “Hoeveel je ook van katalyse afweet, het blijft toch een beetje zwarte kunst. Je bent dus gedwongen om een kéér op wat grotere schaal te testen met de echte olie van de klant.”

Experimenten vinden nu dus voornamelijk plaats op milliliterschaal, waardoor ook een betere controle van de procescondities mogelijk is en veel meer parameters kunnen worden bestudeerd op zoek naar de optimale condities. Dat is ook heel nuttig voor de fabriek omdat zo duidelijk wordt wat de invloed is van kleine variaties in de procesomstandigheden. “We kunnen op deze schaal tientallen katalysatoren tegelijkertijd testen. Dat heeft een forse impact op de rest van de organisatie. Je moet dus ook veel meer katalysatoren maken en je krijgt een enorme massa gegevens terug. Mensen moeten op een heel andere manier gaan werken en een probleem benaderen. Het hele onderzoek gaat naar een hoger plan”, zegt Van der Wiele.

De groei geeft ook extra werkgelegenheid. “R&D gaat op korte termijn vijftien à twintig mensen aannemen”, zegt Van der Wiele. “Bijna een kwart van onze werknemers werkt in de R&D. Wij zijn ook de bakermat van de organisatie, vanuit R&D groeien mensen door naar productie of marketing. Dus als Albemarle als geheel groeit, vallen er bij ons meteen gaten. Op zich is dat niet erg, want wij laten graag weer jonge creatieve mensen binnenkomen bij R&D.”

De productiefaciliteiten van Albemarle aan het IJ in Amsterdam. (Foto: Albemarle)

Marathon

Van der Wiele en Vogt zien de toekomst positief in. Vooral de gigantische investeringen in gas to liquid-fabrieken die nu aangekondigd worden in landen als Qatar zullen veel nieuwe inkomsten opleveren, is de verwachting. Daar zijn duizenden tonnen katalysator voor nodig. Ook de opkomst van biobrandstoffen heeft de aandacht van Albemarle. “Voorlopig kan het economisch nog niet echt uit”, volgens Van der Wiele. “Men ziet het als een investering in de verdere toekomst en zeker niet als een bedreiging van de huidige business.” De grootste uitdaging die Albemarle ervaart is die van de concurrentie. “Het is een race, waarbij je met z’n allen een marathon loopt”, zegt Van der Wiele. “En je wilt niet achterop raken, want dan weer op kop komen, valt niet mee!”

“Het is verbazend hoe sterk we de katalysatoractiviteit hebben kunnen verbeteren in de laatste tien jaar. Per slot van rekening spelen we maar met een paar elementen uit het periodiek systeem”, besluit Van der Wiele, “Maar niemand zegt dat katalysatoren niet nog eens twee keer zo actief kunnen zijn als de beste die we nu hebben. Er liggen nog geweldig leuke uitdagingen in R&D met veel kansen op succes.”

***Kader***

Betere verbranding met Alkyclean

Alkyclean® is een doorbraaktechnologie van Albemarle om met een vaste katalysator alkylatie van C4-moleculen te doen. De combinatie van isobutaan en buteen geeft iso-octaan dat het octaangehalte van de benzine verhoogt en daarmee de verbrandingseigenschappen verbetert. Deze stap in de bereiding van benzine gebeurt nu met HF of zwavelzuur. Vanuit veiligheidsoogpunt en vanwege de milieuwetgeving wil men van deze sterke zuren af. Dat is gelukt met Alkyclean®. De nieuwe katalysator is een zeoliet die normaliter deactiveert, maar de onderzoekers van Albemarle hebben in het proces een reactiveringstap ingebouwd waardoor de katalysator niet dagen, maar maanden mee kan. Het proces is na testruns in Finland nu gereed voor commercialisering. Het proces is even duur als het bestaande proces, maar milieutechnisch stukken vriendelijker.