Om amyloïdeplaques in de hersenen te vermijden moet je de hechting verbeteren tussen het amyloïde-precursoreiwit APP en het gamma-secretase-enzym dat het in stukken knipt. Dat is efficiënter dan die stukken opruimen, suggereren Bart De Strooper, Lucía Chávez-Gutiérrez en collega’s van de KU Leuven en het Vlaamse biotech-instituut VIB.

Ze ontdekten het door erfelijke vormen van alzheimer te bestuderen, veroorzaakt door mutaties in de genetische code voor de betrokken eiwitten. Maar hun conclusies lijken evengoed op te gaan voor de niet-erfelijke ouderdomsvariant.

De stukken die van dat APP overblijven, zijn de bekende amyloïde-bètafragmenten. Als het goed is zijn ze zo kort dat ze weinig kwaad kunnen, maar met alzheimer worden langere fragmenten geassocieerd die kunnen klonteren tot de beruchte plaques en waarschijnlijk voor die tijd al schade aan neuronen veroorzaken.

En in het tijdschrift Cell schrijven de Vlamingen nu dat die lange stukken ontstaan doordat gamma-secretase, of preciezer het preseniline-enzym dat er deel van uitmaakt, het APP-restant voortijdig loslaat.

En dat komt weer doordat de onderlinge binding niet stabiel genoeg is. Die blijkt altijd al zwakker te worden naarmate er meer stukken van het APP-eiwit worden afgeknipt, maar door de mutaties wordt hij nog verder gedestabiliseerd. Aan het eind van het proces is hij dan zó labiel dat de laatste knip niet meer wordt gezet.

Bij niet-gemuteerde eiwitten wisten de Vlamingen hetzelfde effect te bereiken door de temperatuur te verhogen of bepaalde stoffen toe te voegen. Dat zou kunnen inhouden dat externe factoren, zoals milieuverontreiniging, in principe de kans op alzheimer kunnen vergroten - in elk geval in theorie.

Maar omgekeerd moet je ook geneesmiddelen kunnen verzinnen die de stabiliteit van de binding verhogen. Voorlopig is dat ook alleen nog maar theorie. Maar De Strooper en Chávez-Gutiérrez weten nu wel ongeveer in welke richting ze moeten zoeken, en gaan samenwerken met collega-academici om iets bruikbaars te ontwikkelen.

Waarbij moet worden aangetekend dat het nog steeds verre van vaststaat dat amyloïde-bèta echt de oorzaak is van alzheimer en niet alleen maar een symptoom. De laatste bijdrage aan die discussie kwam zojuist uit de dierenwereld: de hersenen van op hoge leeftijd overleden chimpansees blijken ook vol amyloïdeplaques te zitten, en de grote vraag is nu of die dieren ook dement kunnen worden…

bron: VIB