De snel toenemende vraag naar het hittebestendige polymeer Noryl, door de opkomst van de elektrische auto’s en zonnepanelen, heeft Sabic doen besluiten de productiefaciliteit in Bergen op Zoom, die in 2014 sloot, te herstarten.

De hoogste destillatiekolommen op het terrein van Sabic in Bergen op Zoom staan in de steigers. Op de kille januarimiddag waarop we er een kijkje namen, was de bijna 50 m hoge stellage verlaten, maar nog even en er staan zo’n 400 mensen op en om de installatie om haar weer aan de praat te krijgen. Het eerste werk is al gedaan: her en der hangen oranje testlabels aan pijpleidingen en kranen.

De roest, echter, is nog alomtegenwoordig. Er is veel slijpen en verven nodig om de enorme ketels weer in tiptop conditie te krijgen. Gelukkig zijn de wanden bij de bouw in de jaren tachtig dik genoeg gemaakt om wegschrapen van een roestlaag te doorstaan. Uit inspectie moet blijken of sommige kleinere vaten en leidingen toe zijn aan vervanging. Dat geldt zeker voor de pompen. Na vijf jaar stilstand moeten er nieuwe komen. Ook de bekabeling, voor zover nog aanwezig, heeft de tand des tijds niet goed doorstaan. ‘Maar de herstart van de faciliteit behelst meer dan roest weghalen en pompen vervangen’, vertelt verantwoordelijk plant manager Bram van Veen.

Capaciteit

Het had weinig gescheeld of de installatie was helemaal ontmanteld. Toen Sabic in 2014 besloot de productie van grondstoffen voor Noryl te concentreren op twee locaties in de VS, was niet bedacht dat capaciteitsuitbreiding op korte termijn weer aan de orde zou kunnen zijn. Sloop lag voor de hand, want ruimte is altijd schaars in Nederland.

De plotseling rap toenemende vraag naar Noryl heeft alles te maken met de populariteit van elektrische auto’s. De kunststof is vanwege zijn hittebestendigheid, goede elektrische isolatie en vormvastheid geschikt voor velerlei toepassingen, bijvoorbeeld in lichtgewichtconstructies. Ook in zonnepanelen, een andere groeimarkt, vindt Noryl toepassing.

Noryl is een mengsel van polystyreen en polyfenyleenether (PPE). De op te starten fabriek in Bergen op Zoom maakt drie varianten PPE-poeder, afhankelijk van de procesinstellingen. De mengverhoudingen daarvan met polystyreen leiden tot een verscheidenheid aan producten, die op specificatie van klanten zijn te maken. Door de Bergse fabriek te herstarten, verhoogt Sabic de wereldwijde productiecapaciteit van PPE met 40 %. Bovendien vallen Europese afnemers vanuit Neder­land sneller te bedienen.

De operatie in Bergen op Zoom maakt deel uit van een wereldwijd programma van Sabic om de productiecapaciteit te verhogen en dichter bij de klanten te brengen. In Singapore verrijst om die reden binnen enkele jaren een faciliteit die voor de Aziatische markt polyetherimide gaat maken, een populair materiaal om mee te 3D-printen. Die strategie maakte – naast de beschikbaarheid van de herbruikbare installatie – de keuze voor Bergen op Zoom logisch. Dankzij de nog aanwezige installatie en kennis van de PPE-fabriek is de herstart snel te realiseren.

‘De herstart behelst meer dan roest weghalen en pompen vervangen’

Van Veen denkt de installatie zelf snel mechanisch compleet te hebben, inclusief modernisering op het gebied van duurzaamheid. ‘Zij is indertijd behoorlijk energiezuinig gebouwd, dus in principe kan ze aan de nieuwste normen voldoen. De controlekamer is indertijd echter ontmanteld, dus de regeltechniek moeten we helemaal up-to-date brengen. Dat stelt ons wel in staat om het proces nóg efficiënter in te richten.’ Efficiënter én veiliger, want de eisen aan onder meer destillatiekolommen zijn in de tussentijd ook opgeschroefd.

Alle onderdelen testen

De vergunning voor de PPE-fabriek was nog niet verlopen, zodat Sabic kan volstaan met aantonen dat de weer opgestarte fabriek voldoet aan de jongste normen, zoals de aangescherpte richtlijn PGS 29 voor bovengrondse opslag van brandbare vloeistoffen in verticale cilindrische tanks.

De verwachting is dat de werkzaamheden ruim een jaar gaan duren, zodat de fabriek vanaf begin 2020 echt van start gaat. Zodra de chemische en de elektronische apparatuur in de basis op orde zijn, volgt een uitgebreide periode van commissioning om te testen of alles naar behoren werkt.

Van Veen: ‘Dat proces begint natuurlijk op papier, met vastleggen wat we allemaal moeten testen. Alle onderdelen van de installatie komen apart aan bod. We beginnen met de leidingen afpersen, daarna koud water om de pompen, leidingen en instrumentatie te testen. Vervolgens pompen we warm water door de installatie. Blijft het dan nog steeds lekvrij? Werken de warmtemeters naar behoren?’

De derde proefronde vindt plaats met hete olie, met name voor een test van de destillatiekolom zelf, waar bezoekers helaas geen kijkje mogen nemen tijdens de rondleiding. Een testronde met chemicaliën die moet leiden tot PPE-poeder rondt de commissioning af. Dan kan de productie beginnen.

‘De installatie kan aan de nieuwste normen voldoen’

‘Voor veel mensen in dit vak is de herstart van een fabriek een unieke ervaring’, zegt Ronald van Zijp, die verantwoordelijk is voor de chemische kant van de installatie. ‘Dat merken we bij de werving van nieuwe mensen.’

Zo’n zestig mensen heeft Sabic nodig om de fabriek 24 uur per dag draaiende te houden. Van hen is inmiddels de helft geworven, in nauwe samenwerking met
de gemeente Bergen op Zoom, die erop gebrand is in de concurrentie met Ant­werpen en Rotterdam overeind te blijven als aantrekkelijke vestigingslocatie voor (chemische) industrie. Overigens verloren in 2013 en 2014 bij de reorganisatie van Sabic die ook de sluiting van de PPE-fabriek inluidde, nog 85 medewerkers hun baan. In totaal werken op de locatie ruim 1.300 mensen.

Schaalgrootte

De herstart van de PPE-installatie heeft ook gevolgen voor de rest van de locatie. Zowel de warmte-krachtinstallatie als de afvalzuivering draait nu minder efficiënt. Als die weer volop in bedrijf komen, maakt dat ook de andere processen efficiënter. Het terrein kent nog zeven andere fabrieken, die onder meer polycarbonaat maken. Dat de herstart van de achtste een verdubbeling van de hulpprocessen behelst, zegt iets over de schaal ervan.

Ook de aanvoer en het gebruik van grondstoffen worden efficiënter bij heropening van de PPE-fabriek – in de chemie geldt nu eenmaal dat schaalgrootte ertoe doet. Gebruik van restwarmte voor bijvoorbeeld stadsverwarming is wel bestudeerd, maar vooralsnog niet rendabel. Wie vanaf de toren over de 200 ha aan installaties van Sabic uitkijkt, met Bergen op Zoom in de verte, ziet inderdaad dat de schaal anders is dan in bijvoorbeeld Pernis, waarvandaan wel een stadsverwarmingsnetwerk naar Rotterdam gaat. De opmars van elektriciteit als energiedrager mag dan indrukwekkend zijn, met de heropening van de PPE-fabriek als tastbaar resultaat, de petro­chemie is vooralsnog een maatje groter.