Y-chromosomen mens en chimp spectaculair uit elkaar gegroeid

Vergeleken met de rest van ons genetisch materiaal evolueren Y-chromosomen zichzelf een ongeluk. Dat is duidelijk geworden nu alle details van de DNA-volgorde van het Y-chromosoom van de chimpansee bekend zijn.

De rest van het chimpanseegenoom was in 2005 al gepubliceerd. Maar het Y-chromosoom is toen grotendeels overgeslagen omdat er heel veel repeterende fragmenten in zitten, die met de gebruikelijke sequensingtechnieken moeilijk uit elkaar zijn te houden.

Op de website van Nature melden David Page en Jennifer Hughes (Whitehead Institute, Cambridge, VS) en collega’s nu dat ze de fragmenten met veel moeite toch aan elkaar hebben weten te puzzelen met een redelijk hoge mate van betrouwbaarheid. Voor het eerst konden ze het toen vergelijken met het Y-chromosoom van de mens, waarvan de volgorde al sinds 2003 bekend is.

De resultaten zijn verrassend. De Amerikanen hebben in het Y-chromosoom van de chimp maar tweederde van het aantal genen of genfamilies aangetroffen als bij de mens. Het aantal eiwitcoderende elementen is bij de chimp zelfs minder dan half zo groot als bij de mens.

En dat terwijl beide soorten nog maar 6 of 7 miljoen jaar geleden uit elkaar zijn gegroeid, en hun overige chromosomen voor 99 procent identiek zijn gebleven.

De reden is voorlopig nog onduidelijk, maar Hughes en Page hebben wel een theorietje. Het zou kunnen liggen aan het paringsgedrag van mannetjeschimpansees. Die plegen met z’n allen achter elkaar over hetzelfde vrouwtje heen te gaan, zodat hun zaadcellen onderling moeten vechten wie het eerst bij haar eicel is. Mannetjes met genen die zorgen voor een hoge spermaproductie, hebben dus een grotere kans om vader te worden. Stel nu dat die genen deels op het Y-chromosoom liggen (en daar ziet het wel naar uit), dan is een Y-chromosoom met goede sperma-genen altijd evolutionair in het voordeel, zelfs als de rest van het chromosoom minder goed of zelfs gedeeltelijk zoek is. Mensen zijn een stuk monogamer en daar is het juist die rest die evolutionair zwaarder weegt.

De onderzoekers gaan nu Y-chromosomen van een aantal andere zoogdieren sequensen om te zien of het idee klopt.

bron: Nature, BBC News