De verplichte bijmenging is een welkom duwtje in de rug voor de Nederlandse biobrandstoftechnologie. Maar van de bedenkers van die technologie mag Balkenende best wat harder tegen de industrie aan duwen. Waar blijft het implementatieplatform?

En dan ineens, op een mooie lenteochtend, staat de minister-president bij je op de stoep. Bij alcoholfabriek Nedalco in Bergen op Zoom weten ze nog steeds niet waar ze de eer aan te danken hadden. “We hebben het Innovatieplatform anderhalf jaar geleden een uitnodiging gestuurd. Een paar weken terug kwam er ineens een reactie.”

Staatssecretaris Van Geel zal er wel de hand in hebben gehad. Half maart wist hij de verplichte bijmenging van bio-ethanol in benzine definitief door het kabinet te drukken. Voor Nedalco reden om ten minste 150 miljoen euro te investeren in een nieuwe ethanolfabriek in Sas van Gent. En daarmee had Van Geel, die zelf wel vaker bij de chemie over de vloer komt, een goed argument om zijn baas een keer mee te vragen.

 

Genoeglijk

Het wordt een genoeglijk ochtendje. De burgemeester is er, de gedeputeerde is er, de commissaris van de koningin is er. En een handvol persfotografen grijpt de unieke kans om Jan-Peter Balkenende achter het stuur te zien kruipen na een bezoek aan een schnapsfabriek.

Nedalco vat de stand der techniek bondig voor ze samen. Sas van Gent behoort tot de eerste generatie, legt directeur Ger Bemer uit. De buurman, graanbedrijf Cargill, levert reststromen uit het eigen productieproces aan als grondstof. Daarbij gaat het om ‘eetbare’ suikers, die relatief eenvoudig zijn te vergisten.

Het potentieel hiervan is beperkt. Niet alleen is het zonde om brandstof te maken uit eten, er is ook te weinig van beschikbaar. Wanneer je alle Europese graanoverschotten fermenteert en alle braakliggende akkers opnieuw beplant, kun je volgens Bemer hooguit vijftien procent van de benzine vervangen door ethanol.

In het lab in Bergen op Zoom wordt daarom hard gewerkt aan tweede-generatietechnieken, die oneetbare grondstoffen zoals afvalhout vergisten. De bewindslieden krijgen authentieke olifantenkeutels uit Blijdorp te zien, waaruit een schimmel is geïsoleerd met het zeldzame talent om houtsuiker (lignose) af te breken. Aan het vrijmaken van de suikers uit de houtvezels wordt onder meer gewerkt in Wageningen en bij Iogen in Canada. Met een van hen wil Nedalco uiteindelijk een compleet ethanol-uit-houtproces samenstellen. Het liefste zou Bemer zien dat de eerste pilotplant binnen twee jaar in Sas van Gent staat.

 

Glycerine

Wladimir Kesber, van Chemconserve in Den Haag, laat zien dat ook de klassieke organische chemie nog voor verrassingen kan zorgen in biobrandstofland. Samen met de Twentse hoogleraar Geert Versteeg heeft hij een plan om de glycerine, die als bijproduct ontstaat bij de biodieselproductie, met isobuteen te laten reageren tot glyceryl-tert-butylethers. GTBE lijkt sterk op het antiklopmiddel MTBE maar is een additief voor diesel, niet voor benzine.

De voordelen klinken overtuigend. Je draagt bij aan de verplichte bijmenging. Je raakt een half miljoen ton onverkoopbare glycerine per jaar kwijt. De zuurstof in GTBE bevordert de verbranding en vermindert zo de roetuitstoot. En je creëert een nieuwe markt voor de isobuteen waar olieraffinaderijen mee blijven zitten, nu MTBE uit de gratie raakt.

Er zijn die ochtend nog meer ‘groene’ technieken te zien. TNO presenteert plasmatechnologie, het Limburgse Nonox toont een mechatronische gasklep. Buiten voor de deur staat een hybride stadsbus met eveneens mechatronische naafmotoren. Maar de meeste lol beleven de bewindslieden aan de drie aanwezige flexifuel-auto’s, die zich dankzij een sensor in de brandstofleiding automatisch aanpassen aan elk benzinemengsel met nul tot 85 procent ethanol. “Doe mij die Saab maar, daar heb ik nog nooit in gereden”, roept de premier spontaan. Gegier van banden op het parkeerterrein verraadt dat de bolides duchtig aan de tand worden gevoeld.

 

Marktwerking

Achteraf is Bemer heel tevreden over het werkbezoek. “We hebben indringend gesproken over het investeringsklimaat. We zitten nu in de fase dat er grootschalig moet worden geïnvesteerd. Daar zitten nog haken en ogen aan.” Tevens heeft hij Balkenende kunnen waarschuwen dat de Europese bio-ethanolmarkt nog niet optimaal functioneert: “Als de Franse overheid een tender uitschrijft, gaat die steevast naar een Frans bedrijf.”

Andere aanwezigen tonen zich kritischer. Toevallig heeft de Volkskrant juist die ochtend een halve pagina gewijd aan biobrandstoffen in Zweden. Daar worden auto’s op biogas of bio-ethanol niet alleen fiscaal gesteund, maar mogen ze ook gratis parkeren. ‘Groene’ taxi’s mogen zelfs voordringen op de standplaats. Wordt het geen tijd dat Van Geel ook zulke maatregelen neemt?

Doet hij dat niet, dan doet het bedrijfsleven namelijk ook niets. Met die investering in Sas van Gent (“een prachtig voorbeeld van ondernemerschap”, volgens Balkenende) heeft Nedalco nadrukkelijk gewacht tot de bijmengplicht onherroepelijk een feit was. De vergistingstechnologie lag allang op de plank, maar het bedrijf moest eerst zeker weten dat het de ethanol met winst kon verkopen.

 

Dan maar Thais

De man van Nonox heeft die mazzel van een verkapte overheidsgarantie niet. Met als gevolg dat hij in Nederland nergens een industriële partner kan vinden. Hij hoopt de assemblage binnenkort te starten in… Thailand. Wat het nadeel heeft dat hij naast de gebruikelijke subsidies grijpt, want daar moet je een Europese partner voor hebben. Het is dat Van Geel persoonlijk heeft ingegrepen en een reservepotje heeft opengetrokken, anders was Nonox vermoedelijk een stille dood gestorven.

Die hybride bus is zeven jaar terug al eens met veel fanfare gepresenteerd. Het koetswerk diende als showcase voor de kunststofcomposieten van Fokker Special Products. Maar bij proefritten in Rotterdam bleek de motor te zwak, bussenbouwer Den Oudsten ging failliet en uiteindelijk mocht de huidige eigenaar de bus gratis meenemen: “Anders hadden ze hem in de Maas geduwd.” Zelfs nu er een veel geavanceerdere aandrijving in zit en de hybride technologie het tij mee zou moeten hebben, is het de vraag of iemand de serieproductie aandurft.

Bij het GTBE-project is het hetzelfde liedje. Het proces is alleen rendabel op grote schaal, laten we zeggen een half miljoen ton per jaar. Kesber heeft een prachtige locatie in gedachten, naast de Lyondell-vestiging in de Botlek die volop isobuteen produceert. Maar dan moet er wel iemand in willen investeren. En helaas, Lyondell zit in de schulden en andere partners dienen zich niet aan.

 

Implementeren

De staatssecretaris, Volkskrant onder de arm, houdt de boot af. Hij geeft meteen toe dat er alleen dankzij de verplichte bijmenging iets begint te gebeuren op biobrandstofgebied. Hij heeft ook wel verdere stimuleringsplannen. Zo zal de rijksoverheid vanaf 2010 duurzaamheidsaspecten meenemen bij al haar aankopen. Maar hij wil niet te hard van stapel lopen. Als hij sneller ethanol laat bijmengen dan de industrie het kan produceren, heeft hij ook een probleem. En als er veel van die 85-procentsauto’s op de markt komen, gaat dat weer ten koste van de ethanolbijmenging in de rest van de benzine.

Ook Balkenende reageert afwijzend op de suggestie uit de zaal om nu ook maar eens een implementatieplatform op te richten. “Het is een zaak van de markt zelf”, herhaalt hij tot driemaal toe. “Er zou een natuurlijke overgang van kennis naar vermarkting moeten zijn.” En weg is hij weer, in zijn zwarte limousine op fossiele diesel, met een kruikje authentieke Nedalco-schnaps in zijn tas. Het was een leerzame ochtend.