Bacterie hield wetenschap veertig jaar voor de gek

Tuberculose- en leprabacteriën zijn in staat om de wand door te knippen van het fagosoom, waarin een geïnfecteerde cel ze opgesloten probeert te houden. Dat hebben onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) bij toeval ontdekt toen ze bezig waren om de inwendige celprocessen in kaart te brengen met hoge resolutie elektronenmicroscopie en tomografie, zo schrijven ze in het tijdschrift Cell.

Het fagosoom is een blaasje dat gevormd wordt uit het celmembraan, als deel van een procs dat fagocytose wordt genoemd. Mycobacterium tuberculosis en zijn broertje Mycobacterium leprae blijken dat blaasje open te kunnen krijgen. Binnen twee dagen belanden ze zo los in de cel, waar ze alle ruimte en voedsel krijgen om zich te vermeerderen.

Tot nu toe werd gedacht dat de bacteriën braaf in het fagosoom bleven zitten en zich van daaruit langzaam vermeerderden. Die hypothese blijkt nu na veertig jaar niet te kloppen.

Het veelgebruikte tbc-vaccin BCG, op basis van een afgezwakte stam van Mycobacterium bovis, blijkt juist niet in staat om uit zijn fagosoom te komen. Dit is kennelijk de reden dat het een veel zwakkere afweerreactie opwekt dan M. tuberculosis, en dus geen optimale bescherming biedt.

De onderzoekers hebben inmiddes achterhaald welk deel van het bacteriegenoom verantwoordelijk is voor de fagosomenknipfunctie, en daar octrooi op aangevraagd. De volgende stap is om die functie ook in het vaccin in te bouwen, teneinde het te versterken.

bron: NKI