De activiteit van transcriptiefactoren in een levende cel geeft verrassend nauwkeurig aan welke biologische processen zijn verstoord. Hoe ze precies worden verstoord maakt daarbij niet uit, claimen onderzoekers van het Amerikaanse bedrijf Attagene.

Het zou een snelle manier moeten opleveren om de activiteit van potentiële geneesmiddelen te beoordelen. Nu gebruikt men daarvoor nog vaak transcriptomics-technieken, die kijken naar de expressie van een groot aantal genen. Maar die informatie is vaak lastig te interpreteren, zeker wanneer een molecuul een aantal processen tegelijk beïnvloedt.

Transcriptiefactoren zijn gespecialiseerde eiwitten die de expressie van andere genen regelen, en Attagene specialiseert zich al sinds 2001 in het meten van de activiteit daarvan. Het heeft daartoe een assay ontwikkeld, genaamd Factorial, dat dit kan doen met 47 transcriptiefactoren tegelijk.

In eerste instantie werd Factorial vermarkt als instrument voor milieumetingen, waarbij vooral naar de functies van afzonderlijke transcriptiefactoren lijkt te zijn gekeken. Het idee om een compleet transcription factor activity profile (TFAP, de illustratie geeft een voorbeeld) te hangen aan een verstoring van een specifiek biologisch proces, kwam daarna pas.

En in Science Advances schrijven Alexander Medvedev, Sergei Makarov en collega’s nu dat ze zelf verbaasd zijn over het resultaat. Zo’n TFAP blijkt specifiek voor het proces dat je verstoort en voor het celtype waarin dat gebeurt, maar is niet of nauwelijks afhankelijk van het molecuul waarméé je het verstoort, of van de manier waarop dat molecuul werkt.

Het artikel laat een vijftal voorbeelden zien van kankergerelateerde processen die elk met drie verschillende moleculen (perturbagens, in Attagene-jargon), werden verstoord, en waar dan drie keer hetzelfde TFAP uit kwam.

Je ziet het profiel wel veranderen als je de dosis verhoogt. Volgens de onderzoekers is dat een indicatie dat er bijwerkingen beginnen op te treden doordat ándere biologische processen worden verstoord. Als voorbeeld tonen ze de profielen van drie vergelijkbare medicijnen voor diabetici: pioglitazon, rosiglitazon en troglitazon. Bij een lage dosis geven die hetzelfde TFAP, maar als je méér toedient begint het TFAP van troglitazon als eerste sterk te veranderen. Inderdaad heeft men dat middel wegens bijwerkingen van de markt moeten halen.

bron: Science Advances