De neiging van mensen met overgewicht om ouderdomsdiabetes op te lopen is mogelijk terug te voeren op een evolutionair ongelukje van 2 à 3 miljoen jaar geleden. Dat schrijven Jane Kim (UCSD) en collega’s deze week in het FASEB Journal.

Dat ongelukje beschadigde een gen genaamd CMAH. Dat gen codeert voor een enzym dat de omzetting katalyseert van N-acetylneuraminezuur (Neu5Ac) in N-glycolylneuraminezuur (Neu5Gc).

Neu5Ac en Neu5Gc zijn siaalzuren, suikers die op het oppervlak van cellen zitten als aangrijpingspunt voor allerlei andere stoffen. Vrijwel alle zoogdieren maken ze allebei aan, maar de moderne mens moet het wegens gebrek aan CMAH doen zonder Neu5Gc. In de afgelopen jaren is al ontdekt dat dat leidt tot diverse ongemakken, zoals een overgevoeligheid voor bacteriën in rood vlees en een vervelend probleem bij het in vitro kweken van embryonale stamcellen.

En experimenten doen nu vermoeden dat het ook iets met diabetes type 2 te maken heeft. De groep van Kim bouwde het gemuteerde CMAH-gen in in muizen, die daarna ook geen Neu5Gc meer produceerden. Vervolgens mestten ze die muizen vet, net als een tweede groep die wel gewoon Neu5Gc aanmaakte.

Bij beide groepen muizen leidde de obesitas na verloop van tijd tot insulineresistentie. Maar alleen bij de Neu5Gc-vrije muizen vielen ook nog betacellen in de alvleesklier uit, waardoor ook de insulineproductie verminderde en de bloedsuikerspiegel niet goed meer werd geregeld. Hoe dat precies komt, moet nog worden onderzocht.

Er zijn dus twee mogelijkheden: óf het werkt bij mensen totaal anders dan bij muizen, óf het gemuteerde CMAH-gen leidt ook bij de gehele mensheid al 2 miljoen jaar tot een verhoogde kans op een haperende alvleesklier.

Wat dan wel weer vreemd is, is dat verschillende eerdere onderzoeken suggereren dat het eten van rood vlees de kans op diabetes verhoogt. Terwijl je op grond van Kims onderzoek juist een therapeutisch effect van het Neu5Gc in dat vlees zou kunnen verwachten.

En de hamvraag is natuurlijk: heeft het uitvallen van dat gen indertijd ook een evolutionair voordeel gehad?

bron: FASEB, UCSD