Vervang een deel van de waterstof in een geurstof door deuterium, en je kunt het verschil echt ruiken. Dat meldt onderzoeker Luca Turin in PLoS ONE, als beste bewijs tot nu toe van zjn hypothese dat de menselijke geurperceptie meer met inwendige trillingen van moleculen te maken heeft dan met hun vorm.

Als hij gelijk heeft zouden de gevolgen verstrekkend kunnen zijn. Die geurreceptoren behoren immers tot de G-eiwitgekoppelde receptoren. En deze Nobelprijswinnende receptoren zitten lang niet alleen in het reukorgaan. Als ze allemáál op trillingen blijken te reageren, is de halve farmacochemie decennialang stelselmatig op het verkeerde been gezet.

Turins hypothese is ingegeven door de waarneming dat totaal verschillend gevormde moleculen ongeveer dezelfde geur kunnen hebben, en vrijwel identieke exemplaren totaal anders kunnen ruiken. Als je aanneemt dat geur wordt waargenomen doordat bepaalde vormen zich aan specifieke geurreceptoren hechten, dat kan zoiets eigenlijk niet.

Vandaar dat de in Athene werkzame Fransman stelt dat geur een kwantummechanisch effect is, veroorzaakt door interactie tussen de receptor en de vibraties binnen het molecuul. En het idee is dan dat je dat moet kunnen bewijzen door waterstof te vervangen door deuterium: de vorm verandert daardoor nauwelijks maar het vibratiespectrum des te meer.

Eerder wist hij al te melden dat fruitvliegjes het verschil tussen H en D konden ruiken. Als geurstof gebruikte hij toen acetofenon, een verbinding waarin 8 waterstofatomen kunnen worden vervangen door deuterium.

Mensen bleken de geur van gedeutereerd acetofenon niet te kunnen onderscheiden van die van gewoon acetofenon. Maar Turin beweert nu dat dat niet zijn hypothese ontkracht, en alleen maar bewijst dat je méér deuterium moet gebruiken. Hij heeft de daad bij het woord gevoegd en is gaan experimenteren met muskusachtige geuren zoals cyclopentadecanon, dat maar liefst 28 vervangbare waterstofkernen heeft.

En inderdaad: als je meer dan de helft deutereert krijgt de muskus een typische brandlucht.

Helemaal waterdicht is het nog steeds niet. De kans bestaat dat bij het deutereren een chemische reactie is opgetreden die de ware veroorzaker van de brandlucht is - daar schijnt maar heel weinig voor nodig te zijn.

bron: Royal Society of Chemistry