Bij beginnende alzheimer gaan in hersencellen als eerste de mitochondriën kapot, die de synapsen aan het uiteinde van de zenuwbanen voeden. En dát leidt weer tot de bekende alzheimersymptomen, zo concludeert Shirley ShiDu Yan (Columbia University Medical Center, New York) uit proeven met een nieuw muismodel.

Eerder werd aangenomen dat die synapsen worden beschadigd door ophoping van amyloïde bèta-eiwitplaques buiten de cel. Maar Yans onderzoek, dat zojuist in PNAS verscheen, bevestigt het vermoeden dat de schade al veel eerder ontstaat.

Ze werkte met genetisch gemodificeerde muizen die grote hoeveelheden van de menselijke vorm van amyloïde bèta (en het bijbehorende precursoreiwit) aanmaken. Daarbij zag ze dat amyloïde bèta zich al in een heel vroeg stadium ging ophopen binnenin de mitochondriën, en dan met name de mitochondriën die de synapsen moeten voeden.

Gevolg was dat die mitochondriën minder actief werden. Bovendien werd al bij een laag amyloïde-betagehalte de verdeling van de mitochondriën over de zenuwbanen (axonen) verstoord.

En juist synapsen, die relatief veel energie verbruiken, kunnen problemen met hun mitochondriën niet zo goed hebben.

Eerder ontdekte Yan al dat je deze schade aan mitochondriën kunt verminderen met cyclosporine, een geneesmiddel dat gewoonlijk wordt gebruikt om het immuunsysteem te onderdrukken. Dat voorkomt bijvoorbeeld afstotingsreacties na transplantaties.

Mogelijk heeft toediening van cyclosporine dus een heilzaam effect tegen alzheimer in een zeer vroeg stadium. Nadeel is wel dat de bijwerkingen dusdanig zijn dat je het niet zomaar langdurig kunt toedienen, e dat het moeite heeft om de bloed/hersenbarrière te doorbreken zodat het nauwelijks bij de juiste mitochondriën terecht zou komen. Yan probeert nu het medicijn chemisch dusdanig te veranderen dat het die nadelen niet meer heeft en nog wél werkt.

Vorodeel van cyclosporine is intussen wél dat het al een goedgekeurd geneesmiddel is en dat klinische proeven dus vrij eenvoudig zijn te organiseren.

bron: Columbia University