Dat het Aardse leven 252 miljoen jaar geleden vrijwel uitstierf, kwam door een bacterie die op een ongelukkig moment twee nieuwe genen voor methaanproductie opdeed. Dat denken MIT-onderzoekers te kunnen afleiden uit een stapel indirecte bewijzen, schrijven ze in PNAS.

Het is de tot nu toe meest plausibele verklaring voor het ‘grote sterven’ aan het eind van het Perm, net voor het dinosauriërtijdperk. Ongeveer 90 procent van de diersoorten stierf toen uit. Bekend is dat dat samenging met een sterke opwarming van het klimaat en verzuring van de oceanen, maar waar dát dan weer door werd veroorzaakt was volkomen onduidelijk.

De MIT-onderzoekers geven de schuld nu aan Methanosarcina, zogeheten archaea die CO₂ en andere koolstofverbindingen omzetten in methaan. Ergens in de evolutie hebben ze twee genen overgenomen van een bacterie, mogelijk uit de klasse der Clostridia, waardoor ze op een efficiënte manier acetaat konden gaan gebruiken als koolstofbron.

Toen dat zes jaar geleden werd ontdekt, was nog niet duidelijk wanneer die genetische overdracht precies plaatsvond: minder dan 400 miljoen jaar geleden was de beste schatting. Vergelijking van de genomen van 50 uit elkaar gegroeide micro-organismen, en terugrekenen naar de gemeenschappelijke voorouder, doet nu vermoeden dat het 240 plus of min 40 miljoen jaar geleden moet zijn geweest. Dat kán haast geen toeval zijn.

De groei van dit soort micro-organismen wordt gelimiteerd door nikkel. En laat daar nu omstreeks die tijd extra veel van beschikbaar zijn geweest, als gevolg van een reeks vulkaanuitbarstingen in Siberië.

Inderdaad leert isotopenanalyse dat rond die tijd de Aardse koolstofcyclus abnormaal hard moet hebben gedraaid. Kennelijk werd organische koolstof uit bodembezinksel in recordtempo omgezet in iets anorganisch.

De conclusie ligt dan voor de hand: Methanosarcina evolueert zodat hij veel efficiënter methaan kan produceren, door een overdosis nikkel loopt de groei van deze soort volledig uit de hand, en de resulterende methaanuitstoot zet het hele Aardse ecosysteem dusdanig op zijn kop dat andere soorten massaal uitsterven - hoe precies is nog niet duidelijk maar er zijn wel wat mechanismen te verzinnen (zie het meest recente IPCC-rapport voor een bescheiden aanzetje).

De nieuwsredactie van Nature heeft het al over een ‘archaeageddon’. Of het echt zo gegaan is blijft natuurlijk de vraag, maar het zou best kunnen.

bron: PNAS, Nature News, BBC News