Stanford-onderzoekers denken het hiv-virus voor het eerst net zo betrouwbaar te kunnen aantonen in speeksel als in bloed. Dat verlaagt de drempel voor hiv-tests enorm, claimen Carolyn Bertozzi, Jason Tsai en collega’s in PNAS. Ze denken het principe ook te kunnen gebruiken voor tbc en tyfus.

Zulke tests zoeken niet naar het virus zelf maar naar antilichamen. De concentratie daarvan is in speeksel vele malen lager dan in bloed, en ze duiken er langer na de besmetting in op. Vandaar dat hiv-speekseltests nooit populair zijn geworden, ondanks het gemak waarmee je speekselmonsters kunt afnemen. Het duurt gewoon te lang eer je iets ziet, en al die tijd loop je het risico dat je onbewust anderen infecteert.

Bertozzi’s oplossing heet ADAP, wat staat voor antibody detection by agglutination-PCR. Ze presenteerde het principe twee jaar geleden voor het eerst in ACS Central Science.

ADAP maakt gebruik van het feit dat de meeste antilichamen symmetrisch zijn en twee plekken hebben waaraan ze een antigen, hier een manteleiwit van het hiv-virus, kunnen binden. Om die antilichamen te detecteren voeg je twee versies van het antigen toe, elk voorzien van een ander stuk enkelstrengs DNA. Die strengen passen niet op elkaar maar wel op een derde streng, die je er los bij doet.

Bindt het antilichaam twee verschillende antigenen tegelijk, dan komen hun DNA-strengen in het verlengde van elkaar te zitten zodat ze samen met de losse streng gemakkelijk één stuk dubbelstrengs DNA kunnen vormen. En dát DNA kun je weer talloze malen kopiëren met de standaard polymerase-kettingreactie (PCR).

Dat gekopieerde DNA is veel gemakkelijker aan te tonen dan de antilichamen zelf. Volgens Bertozzi maakt het de uiteindelijke test 10.000 keer gevoeliger dan assays die wél naar die antilichamen zelf kijken.

Eventueel kun je ook met één test verschillende antilichamen herkennen door setjes van de corresponderende antigenen toe te voegen.

Tsai heeft het geprobeerd met 22 vrijwilligers die via een bloedtest waren aangemerkt als hiv-positief, en 22 anderen waarbij die bloedtest negatief uitviel. Alle 44 speekseltests klopten. Van acht anderen, waarbij eerdere speekseltests een onduidelijke uitslag gaven, werden er zes aangemerkt als hiv-positief; bij één van hen heeft een bloedtest dat inmiddels helaas bevestigd.

Uiteraard zijn die aantallen nog veel te klein om harde conclusies te trekken over de bruikbaarheid, maar ze zien er goed uit.

bron: Stanford