Bacteriën passen hun biologische klok binnen een paar dagen aan aan de tijden dat hun gastheer antibiotica slikt. Dat is de gemakkelijkste manier om de kuur te overleven, suggereren Israëlische onderzoekers in Nature.

Het zou een van de redenen kunnen zijn waarom antibioticakuren zo vaak niet aanslaan.

Volgens Nathalie Balaban, van de Hebrew University in Jeruzalem, zit het geheim in de ‘lag time’. Dat is de afstand tussen het moment dat een bacterie wordt blootgesteld aan nieuwe omgevingsfactoren, zoals een antibioticum, en het moment dat hij zich weer probeert te delen. Gedurende die periode slaapt hij als het ware, en heeft hij van dat antibioticum weinig last.

De gemiddelde lag time zit ingebakken in de genen, en is kennelijk evolutionair aangepast aan de gemiddelde duur van een externe bedreiging. Dus eigenlijk is het niet eens zo verbazend dat, wanneer een bacterie regelmatig gedurende een vast aantal uren aan een antibioticum wordt blootgesteld, de lag time zich uiteindelijk daar aan aanpast.

Wel verbazend is hoe snel die aanpassing blijkt te gaan. De Israëli’s probeerden het uit in het lab, met kweekjes van E.coli die ze dagelijks gedurende 3, 5 of 8 uur blootstelden aan een hoge dosis ampicilline. Binnen 10 dagen hadden ze hun lag time verlengd tot respectievelijk 3, 5 en 8 uur. Achteraf bleken een paar klokgenen te zijn gemuteerd, waarna natuurlijke selectie er vanzelf voor zorgde dat alleen die gemuteerde variant overbleef.

Het vervelende is dat deze vorm van tolerantie zo’n bacterie ook beschermt tegen elk ander antibioticum, zolang de blootstellingsduur hetzelfde blijft. Terwijl hij tegen geen van die antibiotica echt resistent hoeft te worden. Daar zijn andere mutaties voor nodig die de Israëli’s in geen van hun testpopulaties aantroffen. Conclusie: tolerantie ontstaat het eerst, resistentie daarna pas.

Het suggereert dat de manier waarop antibiotica gewoonlijk worden toegediend, dringend aan herziening toe is. Suggesties voor die herziening doet de publicatie overigens niet; het wordt ook lastig om patiënten te laten wennen aan iets anders dan ‘tweemaal daags een pilletje’…

bron: Hebrew University, Nature