In de Rode Zee is een bacterie ontdekt die arseen onschadelijk maakt. Mogelijk kan de waterzuivering er ooit haar voordeel mee doen, suggereert een Israëlische publicatie in Nature Communications.

Probleem is wel dat de bacterie leeft in symbiose met een zeespons, die de praktische toepasbaarheid danig in de weg zit.

Drie jaar geleden ontdekten Micha Ilan en collega’s van Tel Aviv University dat de spons, genaamd Theonella swinhoei, enorme hoeveelheden arseen kan opnemen. De concentratie loopt op 8,6 milligram per gram spons, een miljoen keer die van het omringende zeewater. Daarnaast kan hij ook nog 13,4 mg/g barium opnemen.

Ongeveer het halve volume van zo’n spons bestaat niet uit spons maar uit symbiotische bacteriën die chemische omzettingen verrichten waartoe de spons zelf niet in staat is. En nader onderzoek heeft nu uitgewezen dat arseen en barium zich niet in de spons zelf, maar in de bacteriën ophopen. Om precies te zijn in de meest voorkomende soort, die behoort tot een geslacht dat de toepasselijke naam Entotheonella heeft meegekregen.

En Entotheonella sp. blijkt beide toxische elementen niet alleen te absorberen, maar ze ook onschadelijk te maken door ze vast te leggen in onoplosbare mineralen. Onder de elektronenmicroscoop kun je ze zien liggen als kleine bolletjes, op een inwendig lipidemembraan dat kennelijk dient als kiem.

Röntgendiffractie, met straling uit het ESRF-synchrotron, wijst uit dat de bolletjes voornamelijk bestaan uit bariet (BaSO₄). Daarnaast bevatten ze arseen in de vorm van calciumarsenaat (Ca₃(AsO₄)₂ , en een beetje Ca₁₀(PO₄)₆S. Enig rekenwerk leert dat dus lang niet alle arseen in die kristallen zit. Waar het dan wel zit is nog niet helemaal duidelijk; een deel lijkt te zijn opgesloten in amorf calciumarsenaat, de rest wordt wellicht in oplosbare vorm bewaard in blaasjes (vesikels) binnenin de bacterie.

Er blijven nog heel veel vragen open, waarvan de belangrijkste is waarom Entotheonella sp. zo veel moeite doet in een milieu dat niet meer arseen bevat dan gemiddeld. Vermoedelijk is er een heel goede biochemische reden om dat element niet gewoon met rust te laten, en er ook nog een grote hoeveelheid barium bij te betrekken. Wordt vervolgd.

bron: American Friends of Tel Aviv University