Vasthouden aan de eis van vier publicaties per promotie is onhoudbaar, betoogt Hidde Boersma, nu bij goed aangeschreven tijdschriften de lat steeds hoger komt te liggen.

Een promovendus aan een Nederlandse universiteit krijgt zijn bul niet voor hij vier artikelen heeft gepubliceerd, het liefst in vooraanstaande tijdschriften. Die eis – die nergens zwart-op-wit staat, maar die bijna alle Nederlandse hoogleraren hanteren – is aanzienlijk zwaarder dan die in de ons omringende landen. Waarschijnlijk is het zelfs een van de zwaarste ter wereld.

En dat betaalt zich uit: de Nederlandse wetenschap staat internationaal hoog aangeschreven en prestigieuze instituten in het buitenland nemen graag promovendi uit Nederland aan.

Publiceren wordt echter steeds moeilijker. Werd vroeger al het wetenschappelijke onderzoek gedaan in de VS en Europa, tegenwoordig voeren Chinese, Indiase en Braziliaanse universiteiten ook meer en meer hoogwaardig onderzoek uit. Dat betekent meer resultaten en dus meer manuscripten. Tijdschriften worden overspoeld en bij allerlei vooraanstaande tijdschriften is de acceptatiegraad dramatisch gedaald. Sommige tijdschriften, zoals Research in Microbiology, maken hier in hun jaarverslag gewag van. Halvering van het percentage geaccepteerde artikelen in een tijdsbestek van vijftien jaar is geen uitzondering.

Als tegenwicht komen er wel nieuwe tijdschriften in omloop, maar de toename in het aantal tijdschriften houdt bij lange na geen tred met de aanwas van nieuwe onderzoeksgroepen. Het gebrek aan tijdschriften is zelfs zo nijpend dat minder baanbrekende maar toch waardevolle resultaten regelmatig op de plank blijven liggen, zo waarschuwden Amerikaanse onderzoekers onlangs in Public Library of Science (PLoS).

Gedesillusioneerd

De promovendi in Nederland zijn hiervan de dupe. Ze zitten opgescheept met een bijna onhaalbaar schema van één artikel per jaar. Een schema dat al decennia vaststaat, ondanks een sterk veranderende wereld.

Door de strenge publicatie-eis doet een gemiddelde promovendus er 5 tot 5,5 jaar over om genoeg resultaten binnen te halen en zijn promotie af te ronden. Dat betekent minstens 1 jaar het laboratorium in zonder salaris. Een jonge onderzoeker wordt blijkbaar geacht van zijn toch al niet al te ruime salaris zoveel te sparen dat hij daar nog een extra jaar van kan rondkomen. En hij moet vervolgens ook nog een deel van de drukkosten van zijn boekje betalen en liefst ook een duur promotiefeest geven. Het resultaat: de promovendus blijft gedesillusioneerd en berooid achter.

Het is daarom tijd voor modernisering van het huidige promotiestelsel. De kwaliteit van Nederlandse proefschriften is hoog, en dat moet zo blijven. Echter, het zou de Nederlandse universiteiten sieren als ze de verwachtingen bijstellen aan de realiteit. Vermindering van het aantal verplicht gepubliceerde artikelen van vier naar drie zou een goede stap in de richting zijn.

Bron: C2W life sciences4, 7 maart 2009