De werkzame stof uit sommige antiroosshampoos is in principe niet zo best voor het milieu. Zolang we niet véél vaker ons haar gaan wassen vallen de gevolgen echter wel mee, suggereren Duitse onderzoekers in Environmental Toxicology.

Het gaat Elisabeth Richter (ECT Oekotoxikologie, Flörsheim/Main) en collega’s om (RS)-1-(4-chloorfenoxy)-1-imidazol-1-yl-3,3-dimethylbutan-2-on, beter bekend als climbazol. Deze stof doodt de schimmels (of gisten) die één van de oorzaken van hoofdroos zijn. Dat doet het door het enzym lanosterol 14alfa-demethylase (CYP51) te blokkeren, en zo de synthese van ergosterol te verhinderen. Volgens de REACH-database ligt het verbruik binnen Europa ergens tussen de 100 en 1.000 ton per jaar.

Tot nu toe is altijd aangenomen dat het CYP51-werkingsmechanisme redelijk specifiek is voor schimmels. In elk geval zijn zulke fungiciden voor zover bekend onschadelijk voor mensen, inelk geval zolang die het alleen maar door hun haar smeren. Maar naar de schadelijkheid voor andere soorten was eigenlijk nooit goed gekeken.

Bovendien lijkt niemand zich ooit te hebben gerealiseerd dat de gemiddelde rioolwaterzuivering niet ontworpen is om stoffen zoals climbazol uit het water te halen (voor medicijnen geldt trouwens hetzelfde). Pas recent is gericht naar climbazol gezocht in het effluent van een Duitse rwzi, en werd prompt een halve microgram per liter aangetroffen.

Richter en collega’s hebben nu eens wat proefjes gedaan. Ze concluderen dat climbazol ‘uiterst toxisch’ is voor algen en dat het tevens de groei van hogere (land)planten remt. Eigenlijk niet zo verbazend als je bedenkt dat het gen voor CYP51 goed geconserveerd is in het hele plantenrijk. Bovendien lijken dergelijke fungiciden nog een paar andere processen te blokkeren die moleculair gezien veel van het eigenlijke target weghebben, waaronder de synthese van het plantenhormoon gibberelline.

Er wordt bij aangetekend dat deze proeven zijn gedaan met veel hogere climbazolconcentraties dan je normaal gesproken in oppervlaktewater zult aantreffen. Er lijkt voorlopig een veiligheidsmarge van een factor 100 tussen te zitten, wat waarschijnlijk inhoudt dat er helemaal niets aan de hand is.

De onderzoekers waarschuwen echter dat het altijd nog kan dat de combinatie van climbazol met andere organische evrontreinigingen veel toxischer is dan de losse componenten samen. Bovendien wordt de toxiciteit van climbazol sterk beïnvloed door de pH van de bodem:

bron: Wiley