De bloed-hersenbarrière gedeeltelijk open zetten helpt wellicht tegen de ziekte van Alzheimer. Overtollig amyloïde bèta kan dan alsnog weg, suggereren Ierse onderzoekers in Science Advances.

Ze doelen daarbij op de zonula occludens (‘tight junction’, in het Engels), oftewel de naad tussen twee aangrenzende epitheelcellen van een bloedvatwand. Die naad wordt door een combinatie van verschillende eiwitten dicht gehouden, zodat er vrijwel niets doorheen kan. Moleculen die de epitheellaag willen passeren worden dus gedwongen om dóór de cellen heen te gaan, wat die cellen de mogelijkheid geeft om streng te selecteren.

Dit mechanisme voorkomt dat ongewenste moleculen de hersenen binnen dringen. Maar ze kunnen er ook moeilijk uit. Bij de ziekte van Alzheimer speelt dit nadrukkelijk mee: als de beruchte amyloïde bèta-eiwitten via het bloed zouden kunnen worden geloosd, zouden ze zich niet in de hersenen ophopen.

James Keaney en collega’s van Trinity College Dublin suggereren nu dat het probleem op zijn minst gedeeltelijk is op te lossen via het zogeheten paracellulaire transport, dus niet dwars door de cellen maar er omheen via de zonula occludens.

Tot nu toe lijkt nooit serieus te zijn gekeken of amyloïde bèta hier überhaupt langs kan. Maar uit eerder onderzoek is wél gebleken dat bij alzheimer de expressie verandert van de eiwitten die de naad bij elkaar houden, en het zou kunnen zijn dat dit een natuurlijke noodgreep is om van overtollig amyloïde bèta af te komen.

Vandaar dat Keaney wilde weten wat er gebeurt als je actief ingrijpt in die expressie. Om precies te zijn legde hij in een Alzheimer-muismodel via RNA-interferentie de productie van twee van die eiwitten, claudine-5 en occludine, grotendeels stil. Inderdaad verminderde het amyloïde-bètagehalte van hun hersenen terwijl de concentratie in het bloedserum opliep.

Daarbij lijkt het er op dat de doorlaatbaarheid, die je zo creëert, gerelateerd is aan de grootte van het eiwit: amyloïde bèta is vrij klein en kan er wel door, grotere brokken nog steeds niet.

De vraag is nu of je ook mensen kunt helpen door de sluizen tussen de epitheelcellen open te zetten, permanent of zo nu en dan, en zo de hersenen als het ware te ontslakken. Gezien de kwetsbaarheid van die hersenen lijkt het tamelijk link, maar wie weet.

bron: Trinity College