Uit bedrukt karton en een glasparel kun je een prima wegwerpmicroscoop maken die maar een paar dubbeltjes hoeft te kosten. Ideaal om besmettingen te constateren in ontwikkelingslanden, denkt Stanford-onderzoeker Manu Prakash.

Op arXiv.org zette Prakash onlangs zijn ‘Foldscope’-ontwerp online. Hij snijdt de onderdelen voor zijn microscopen uit 0,35 mm dik karton; in principe zou je het kunnen aanleveren als bouwplaat en het snijden aan de gebruiker overlaten, maar gesuggereerd wordt om het professioneel te doen met een computergestuurde lasersnijmachine.

Vervolgens haak je de drie belangrijkste onderdelen in elkaar, waarbij de stugheid van de vouwen er voor zorgt dat het zaakje in model blijft. Er zit precies genoeg ruimte in om er een microscoopglaasje tussen te kunnen schuiven; die ‘glaasjes’ kun je trouwens ook gedeeltelijk van papier maken.

Als lens neem je een glasparel van het soort dat in de industrie wordt gebruikt om gietstukken te polijsten. Een polystyreen microbolletje zou uiteraard ook kunnen. Je sandwicht het tussen twee lagen folie, die je weer op het karton vastlijmt. Prakash stelt voor om dat sandwichen ook weer industrieel aan te pakken, en de lensjes aan te leveren op een soort plakband-rol.

Als lichtbron plak je er tenslotte een witte led onder, met een 3V-knoopcel als batterij; in de praktijk kun je zo’n led daar rechtstreeks op aansluiten zonder enige verdere elektronica.

Het resultaat heeft wat weg van Antoni van Leeuwenhoeks eerste microscopen van 300 jaar geleden. De bolvormige (‘sferische’) lens werkt alleen als je hem zo dicht bij je oog houdt dat je wimpers er tegenaan komen. Maar dan haal je ook gemakkelijk 2000 keer vergroting. Scherpstellen gaat door met twee vingers tegelijk een van de kartonnen delen strakker te trekken of juist te laten opbollen, zodat de afstand tussen object en lens een beetje verandert.

Een filmpje maakt een en ander iets duidelijker:

Prakash schat dat bij massaproductie de onderdelen maar 50 dollarcent per microscoop hoeven te kosten. Bovendien is de Foldscope vrijwel onverwoestbaar: je kunt er op gaan staan of hem van driehoog naar beneden laten vallen, zonder dat het kwaad kan. En als je het ontwerp een beetje aanpast kun je er bijvoorbeeld ook een fluorescentiemicroscoop van maken, of nog iets ingewikkelders.

Gesuggereerd wordt om zulke microscopen te verspreiden in derdewereldlanden. Je kunt er bijvoorbeeld prima mee zien of een kweekje wel of geen malariaparasieten bevat. Maar het zou ook een betaalbare manier kunen zijn om hele schhoolklassen kennis te laten maken met microscopie.

bron: tweakers.net, Stanford