De maatschappij staat voor grote uitdagingen. Wetenschap kan een belangrijke rol spelen om deze het hoofd te bieden en daarom investeert de Nederlandse overheid serieuze bedragen in grootschalige onderzoeksconsortia, onder meer door programma’s zoals het Nationaal Groeifonds (NGF). 

In het kader van het NGF, werken we momenteel een programmavoorstel uit onder de naam FutureCarbonNL, dat zich richt op de ontwikkeling van technologieën en processen waarmee we de koolstofcyclus kunnen sluiten door CO2 uit diverse soorten van emissie of direct uit de lucht meteen weer te gebruiken voor de productie van materialen, brandstoffen, voedingsingrediënten etc. FutureCarbonNL is een innovatieprogramma dat de volle breedte omvat van onderzoek met zeer lage technology readiness levels (TRLs) tot zeer hoge. Onze ambitie is om Nederland wereldleider te laten zijn in dit veld. Dat kunnen we alleen maar bereiken als we de meest creatieve mensen erbij betrekken en de beste ideeën honoreren. Daarom gaan we FutureCarbonNL niet vooraf dichttimmeren, maar juist organiseren als een programma waarbinnen iedere onderzoeker en ieder bedrijf met een goed idee een voorstel kan indienen. Die voorstellen worden vervolgens op onafhankelijke wijze beoordeeld door NWO (voor de lage TRLs) en andere instanties zoals RVO (voor de hogere TRLs). 

‘Het komt de innovatiekracht ten goede als consortia geen closed shops zijn’  

Naast de wetenschappelijke en technische innovatie, introduceert FutureCarbonNL daarmee ook een organisatorische innovatie. Gebruikelijker is namelijk dat de partijen en organisaties die een nieuw programma opzetten, bijvoorbeeld binnen het NGF, er zelf het meest profijt van willen hebben en daarom de toegankelijkheid voor anderen beperkt houden. Dat patroon zullen we met FutureCarbonNL bewust doorbreken, door het open te stellen voor de frisse en vaak meer disruptieve ideeën van andere, veelal jongere collega’s. Ik denk dat het de innovatiekracht van ons land enorm ten goede komt, als onderzoeksconsortia niet opereren als ‘closed shops’, maar dat ze juist openstaan voor jongere onderzoekers met goede ideeën, ook als ze geen ‘lid’ zijn van de groep van initiatiefnemers. 

Als een van de initiatiefnemers van FutureCarbonNL zal ik er zelf maar weinig of geen financiering uit verkrijgen; mijn eigen onderzoek heeft slechts een bescheiden relatie met het onderwerp. Maar toch steek ik veel tijd en energie in het voorstel omdat ik ervan overtuigd ben dat we als Nederland hier alles in handen hebben om echt een verschil te maken voor zowel verduurzaming als ons verdienvermogen. 

Matthias Heinemann is hoogleraar moleculaire systeembiologie (RUG) en lid van het kernteam van FutureCarbonNL