Topwetenschappers zijn ook maar mensen. Als ze lof krijgen toegezwaaid, dan kan hun anders zo heldere blik vertroebeld raken. Ze zien dan bijvoorbeeld het minder fraaie verhaal niet dat achter die lof schuilgaat. Ook al is dat verhaal genoegzaam bekend.  

Over welk verhaal hebben we het hier? Misschien zegt de naam Sackler u iets? Het moet zowat de meest gehate familie zijn van de Verenigde Staten van de laatste jaren. Hun familiebedrijf Purdue Pharma was immers in grote mate verantwoordelijk voor de opioïdencrisis, die de voorbije twee decennia aan honderdduizenden Amerikanen het leven heeft gekost. Het bedrijf hielp hen met haar pijnstiller Oxycontin aan een fatale drugsverslaving. 

De Sacklers waren zelf ook verslaafd, aan status. Via donaties verbonden ze hun naam aan vooraanstaande instituten, topmusea zoals het Louvre in Parijs en het Metropolitan in New York en topuniversiteiten zoals Harvard en Oxford. Als kunst- en wetenschapsminnende filantropen kochten ze zich zo een goede naam. En toen de pijnstillerscrisis losbarstte hoopten ze hiermee hun reputatie wit te wassen. 

Dat laatste is niet gelukt. Na vele rechtszaken en media-onthullingen hebben tal van instituten de banden met de Sacklers doorgeknipt, sommige wat overtuigender dan andere. En wie het nieuws niet zo volgt leerde de Sacklers misschien kennen op het kleine scherm (via de uitstekende tv-series Dopesick en Painkiller). Conclusie: anno 2024 is de reputatie van America’s most hated family definitief om zeep. 

Of zien we daar toch nog enkele stuiptrekkingen? Groot was mijn verbazing toen ik half mei op X zag voorbijkomen dat Cees Dekker, een van Nederlands topwetenschappers, de Sackler-prijs had gewonnen. Sackler? Die van de opioïdencrisis? Jazeker. De Sackler-prijs is ‘ingesteld dankzij de vrijgevigheid van Dr. Raymond en Mrs. Beverly Sackler, visionaire beschermheren van de wetenschappen aan de Universiteit van Tel Aviv’, stond er te lezen op de website van de TU Delft, de werkgever van Dekker. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Israëlische universiteit in de wisselende domeinen fysica, chemie en biofysica. Dekker deelt de Sackler-prijs voor biofysica (en het geldbedrag dat eraan is verbonden) met een Amerikaanse en een Duitse collega. 

Opmerkelijk: de Universiteit van Tel Aviv had een jaar geleden nog besloten om de naam Sackler te verwijderen van haar geneeskundefaculteit – decennialang was die naam eraan verbonden geweest. Wat eveneens opvalt is dat de TU Delft het bericht op de website intussen heeft aangepast. Van de ‘visionaire beschermheren’ is geen spoor meer (zij het wel in het internetarchief). Vermoedelijk had de Delftse sitebeheerder gewoon het oorspronkelijke bericht op de website van de Universiteit van Tel Aviv overgenomen en automatisch vertaald. Werd het bericht aangepast door de kaduke vertaling (waardoor Beverly Sackler een ‘beschermheer’ werd genoemd) of was er toch iemand wakker geschoten bij de TU Delft? 

En wat met laureaat Cees Dekker? Op X leek hij er geen graten in te zien om de prijs straks gewoon te gaan ophalen in Tel Aviv. Misschien heeft hij de tijd nog niet gehad om daar eens goed over na te denken. Want hij heeft het druk dezer dagen: hij mag overal komen uitleggen hoe hij met een nieuw onderzoeksteam, ondersteund met een miljoenensubsidie van NWO, levende cellen gaat proberen te creëren uit levenloze moleculen. Dat is bijzonder interessant onderzoek, en natuurlijk wilden ze bij de talkshow Op1 weten of Dekker als overtuigd christen dan niet voor God gaat spelen. ‘Ik ben een volgeling van Jezus Christus’, zei hij. ‘En daarbij gebruik ik ook mijn verstand.’ 

De naastenliefde van Jezus botst met de eigenliefde van de Sacklers. Dat zal de Delftse topwetenschapper ook wel inzien. En misschien weigert hij alsnog de prijs. De uitreiking is pas in het najaar, dus er is nog bedenktijd. Genoeg ook om een tv-serie of twee te bingen.