‘Wen er maar aan: een vaccinatie is een toegangsticket terug naar normaal’. Dat kopte de column van hoofdredacteur Erwin Boutsma. Hij vindt dat je wel of niet laten vaccineren een keuze is, en keuzes hebben consequenties; in dit geval dat je minder mogelijkheden hebt dan de andere groep. Ik vind dit erg simplistisch gedacht en vind de chantage die ervan uit gaat en de polarisatie een kwalijke zaak.
Het afgelopen jaar werd er van de 98% van de mensen die niet of nauwelijks last heeft van SARS-CoV-2 grote solidariteit gevraagd. En nu wordt grote druk uitgeoefend op iedereen inclusief tieners om zich te laten vaccineren, ongeacht hun risico. Medisch-ethisch gezien is dit twijfelachtig, omdat uitroeien van de ziekte door groepsimmuniteit toch niet mogelijk is, terwijl de veiligheid van de DNA en RNA-gebaseerde vaccins nog maar met beperkte data wordt onderbouwd.
Ondanks vaccinatie kunnen mensen nog wel besmet raken en het virus verspreiden, ook al worden ze minder ziek. Bovendien is inmiddels duidelijk dat het vaccin niet tegen alle varianten beschermt. Er is bovendien een dierlijk reservoir dat uitroeien onmogelijk maakt. We moeten accepteren dat zero-covid niet haalbaar is. Zie ook een artikel in Nature van 18 maart.
Verder zou ik een kanttekening willen plaatsen bij een vaccin als enige uitweg uit de coronacrisis. Risicofactoren zijn niet alleen een hoge leeftijd, maar ook overgewicht en co-morbiditeiten zoals diabetes en cardiovasculaire ziektes. Er zal echt meer nodig zijn dan een vaccin als quick fix. En hoe effectief en veilig zijn de coronavaccins in deze groepen die ondervertegenwoordigd waren in de trials? En hoe veilig zijn de vaccins in mensen die de ziekte doorgemaakt hebben? Ook zij maakten geen onderdeel van de klinische studies.
Inmiddels weten we dat mensen een paar dagen flink ziek kunnen worden met hoge koorts van de nieuwe coronavaccins, echt anders dan bij een griepvaccin. Ook weten we dat de – zeer zeldzame, maar waarschijnelijk ondergerapporteerde – bijwerkingen op korte termijn soms ernstig zijn (o.a. anafylactische shock, verlamming, bloedstolsels, myocarditis en ook overlijden). Wat de bijwerkingen op lange termijn zijn is nog onbekend. In de afgelopen maanden hebben diverse groepen wetenschappers en artsen in brieven en petities naar de FDA en EMA al hun zorgen geuit over de massavaccinatie. Zie bijvoorbeeld recente artikelen in het British Medical Journal (link 1, 2), de brieven van de Doctors for Covid Ethics aan de EMA en andere groepen aan diverse overheidsinstanties. Ook in Nederland staan de artsen van de Stichting Artsen Covid Collectief kritisch tegenover de massavaccinatie die nu zelfs ook gericht is op de tieners. In zijn kritiek vergeet Boutsma dus overduidelijk de groep academici die wereldwijd aan de bel trekken met allerlei inhoudelijke argumenten. Laat iedereen individueel de afweging maken tussen de risico’s van het krijgen van COVID-19 en de mogelijke bijwerkingen van vaccinatie. Hierbij zijn goede informatie en vrije keuze essentieel.
Tot slot, autonomie over je eigen lichaam is een absoluut en een van de meest fundamentele rechten in een geciviliseerde samenleving. Deze autonomie is zo belangrijk dat die zelfs geldt tot na onze dood. Onze organen mogen alleen gebruikt worden voor levensreddende transplantaties na onze toestemming. En er is geen beloning voor meedoen of straf op onthouding. Elke medische ingreep ten behoeve van de samenleving, zonder denkbaar voordeel of zelfs met risico voor het individu, moet altijd vrijwillig zijn zonder dwang of drang. Daarom moet terug naar normaal voor iedereen gelden, ongeacht vaccinatiestaat. Met inmiddels veel immuniteit in Nederland – natuurlijk of door vaccinatie – en een arsenaal aan (nog in de richtlijnen op te nemen) bestaande medicatie en veelbelovende behandelprotcollen, kan dat veilig. Helemaal wanneer iedereen zich houdt aan een simpele basisregel: blijf thuis wanneer je klachten hebt.
Connie Jimenez is hoogleraar Translational OncoProteomics aan de VU/Amsterdam UMC
Naschrift Erwin Boutsma
Veel van de punten die in de reactie worden genoemd, zijn mijns inziens terechte twijfels. Wel laat de auteur hier en daar nuances weg om haar punt te maken – net als ikzelf in mijn column, overigens.
In de betreffende column heb ik bijvoorbeeld nooit beweerd dat vaccins ‘de enige uitweg’ zijn en dat we het COVID19-probleem daarmee gaan oplossen; ik vind het wél een quick fix, al dan niet tijdelijk. Degenen die ervoor kíezen zich niet te laten vaccineren, vormen vanwege het risico op asymptomatic spread en – vooral – presymptomatic spread een risico voor de gezondheid van ieder ander en moeten dus nog even wachten met ‘terug naar normaal’.
De verwijzing van de auteur naar de artsencollectieven die hun zorgen uiten, betreft geen inhoudelijke argumentatie over concrete risico’s, maar gaat vooral over procedurele zaken: ze pleiten voor meer onderzoek voordat de formele goedkeuring van de vaccins de nood-goedkeuring vervangt. Daar ben ik het mee eens. De suggestie dat er significante onderrapportage is van ernstige vaccinatiebijwerkingen als anafylactische shock, verlamming en sterfte voor een ziekte die zó onder een vergrootglas ligt als COVID-19, deel ik niet. Het Lareb meldt bijvoorbeeld 62 gevallen van anafylactische bijwerkingen op 16,5 miljoen toegediende vaccins (0,0004%). ‘Alle patiënten zijn snel en adequaat behandeld en hersteld’, meldt het Lareb.
Verplicht vaccineren lijkt mij op dit moment ook nog een brug te ver. Maar als het virus muteert in een veel ernstiger variant, verliest het individuele recht op lichamelijke autonomie het wat mij betreft van het belang van de samenleving als geheel. Ik accepteer geen duizenden of miljoenen vermijdbare slachtoffers omdat de lichamelijke autonomie onder alle omstandigheden heilig is verklaard.
Wat betreft het houden aan de basisregel ‘blijf thuis wanneer je klachten hebt’: in een ideale wereld is dat een uitstekend uitgangspunt, in de praktijk is het naïef om daarop te leunen. Het RIVM houdt dat netjes bij: al meer dan acht maanden schommelt dat percentage slechts rond de 50%.
1 Opmerking van een lezer