Shell boekte in 2022 een recordwinst van €38,5 miljard. Ongeveer net zoveel als de jaarlijkse Nederlandse fossiele subsidies van €37,5 miljard, zo blijkt uit recent onderzoek. Het bedrijf heeft schaamteloos geprofiteerd van de hoge olie- en gasprijzen die uit de zak van de consument worden betaald. Daarnaast schudt het bedrijf allerlei trucs uit de mouw om het betalen van belasting over die winst te vermijden. Als toppunt van hypocrisie, ontvangt het ook nog eens miljoenen aan subsidies om hun groene ondernemingen te financieren. En dan nog bedragen die groene investeringen slechts een magere 14% van het totaal. Het grootste deel gaat nog steeds naar hun favoriete verdienmodel: zoveel mogelijk olie en gas oppompen. Daarom moeten we de sponsoring van onderzoek naar de energietransitie niet aan de fossiele industrie overlaten, maar het heft in eigen hand nemen.  

Zowel de subsidies als de belastingvoordelen die grote uitstoters krijgen, moeten zo snel mogelijk een halt worden toegeroepen. Dat zou al miljarden euro opleveren voor de staatskas. En dat niet alleen, de grootste CO₂-uitstoters, waar Tata Steel, kunstmestproducent Yara en oliemaatschappijen zoals Shell toe behoren, moeten verplicht een vast percentage van hun omzet afdragen. Dat bedrag gaat naar een groen investeringsfonds in handen van een onafhankelijke instantie zoals NWO. Met dit geld wordt enkel duurzaam onderzoek aan onderzoeksinstellingen gefinancierd. Directe sponsoring van Shell en cohorten is dan niet meer toegestaan.  

‘Het bedrag is niet meer afhankelijk van het morele kompas van de CEO’  

Dit beleid levert een aantal voordelen op. Ten eerste is het bedrag dat naar duurzaam onderzoek gaat niet meer afhankelijk van het morele kompas van de CEO die op dat moment aan het roer staat. Of van de aandeelhouders voor wie winst op korte termijn de enige leidraad is. Hoe (on)belangrijk zij duurzaamheid ook vinden, er gaat een percentage naar het investeringsfonds dus groen onderzoek is gewaarborgd. Sterker nog, een grotere omzet leidt automatisch tot grotere bijdragen aan het investeringsfonds.   

Daarnaast is er geen directe interactie tussen het bedrijf en de onderzoekers; in ieder geval niet wat de onderzoeksvoorstellen betreft. Dit geeft academici volledige vrijheid in hun onderzoek en het delen van de resultaten daarvan. Zonder strakke deadlines, zonder non-disclosure agreements, en zonder beïnvloeding van bedrijfslui met zakelijke belangen. Dit zal de openheid van de wetenschap en dus de technologische vooruitgang bevorderen. De uitwisseling van kennis is toegestaan, maar fossiele bedrijven mogen niet langer de onderzoeksagenda bepalen.

Laten we een groene toekomst waarborgen. Zowel in kwantiteit, door voldoende financiering, als in kwaliteit, door de wetenschappers de regie te geven over hun eigen onderzoek. Zonder dat de fossiele industrie de eer opstrijkt met hun rookgordijnen en luchtkastelen die groen lijken, maar eigenlijk zwart zien als roet.  

Tess van Eeden is chemicus en promovendus bij energieonderzoeksinstituut DIFFER. Ze schrijft deze opinie op persoonlijke titel.