Eind maart dook de naam propofol op in de nieuwsmedia. Propofol is de werkzame stof (Active Pharmaceutical Ingredient; API) van een narcosemiddel, dat gebruikt wordt om corona patiënten op een Intensive Care in slaap te houden. Er zou een tekort dreigen. In deze moeilijke tijden was dat een tamelijk verontrustende mededeling, die aansluit op het alsmaar groeiende probleem van geneesmiddelentekorten in Nederland.

Propofol (2,6 diisopropylfenol) wordt verwerkt tot een emulsie in water, die per infuus kan worden toegediend. De sterkte kan 1% of 2% propofol zijn. Verder bevatten deze bereidingen fosfolipiden als emulgator en glycerol en soja olie als overige hulpstoffen. De pH wordt op juiste waarde gebracht met natriumhydroxide. In de propofol bereidingen met de merknaam Diprivan zit ook 50 ppm EDTA. Dit wordt toegevoegd om het risico van infectie te verlagen, maar het heeft geen invloed op de narcose werking.
Bron

Eind maart waren propofol bereidingen voor humaan gebruik van meerdere producenten toegelaten in Nederland. Desondanks was er sprake van een tekort. Wel was er voldoende aanbod van een diergeneeskundige variant en humane varianten vanuit het buitenland. Per 7 april jl. heeft de IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) bepaald dat al deze propofolbereidingen in Nederland gebruikt mogen worden.
Bron

Volgens het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen lijkt het tekort aan propofol in Nederland nu voorlopig opgelost te zijn. Wel zouden er mogelijke tekorten kunnen optreden met een aantal andere medicijnen.

Propofol is een API van een medicijn, waarvan het patent verlopen is. Daardoor loopt de winst sterk terug en raken deze oude medicijnen uit beeld bij de bedrijven, die ze ooit op de markt hebben geïntroduceerd. Het televisieprogramma Medicijnmacht China van Zembla heeft in beeld gebracht hoe de productie dan vaak naar China verdwijnt.

Hoe zit dat met Diprivan? In Nieuw Zeeland moet van alle geregistreerde medicijnen vermeld worden, waar ze geproduceerd worden en waar de API vandaan komt. Het blijkt dat het propofol voor Diprivan uit Zwitserland komt, waarna de infuus vloeistof wordt bereid in Italië.
Bron

Diprivan is ontwikkeld en op de markt gebracht door AstraZeneca. In 2017 hebben zij de eigendomsrechten verkocht aan het Zuid Afrikaanse bedrijf Aspen. EDTA, inclusief voor deze toepassing, wordt geproduceerd in Nederland, namelijk door Nouryon in Herkenbosch.

Terugkomend op het probleem van geneesmiddelentekorten: als mogelijke oplossing wordt steeds vaker het terughalen van de productie van medicijnen naar Europa genoemd. Deze ambitie staat hoog op de agenda van de Europese Commissie. Op 16 april heeft de Tweede Kamer een motie met deze strekking aangenomen.
Bron

API’s vervullen een centrale rol bij de productie van geneesmiddelen. En voor die API’s zijn weer talloze tussenverbindingen nodig. Neem als voorbeeld acetamidofenol, de API van paracetamol. Deze stof kan in drie reactiestappen gemaakt worden uit fenol. Stel er valt een Chinese fabriek uit, die zich toegelegd heeft op de tweede stap nl. de omzetting van nitrofenol naar aminofenol. Dan kan dat zomaar betekenen dat er in Nederland uiteindelijk geen paracetamol meer verkrijgbaar is.

Het is duidelijk dat kennis van de chemie onmisbaar is om vragen te beantwoorden zoals ‘hoe gaan we dit probleem van geneesmiddelentekorten aanpakken?’, ‘wat betekent dit voor het chemieonderwijs?’ en ‘hoe geven we vorm aan overleg op Europees niveau?’ Kortom, de KNCV kan hier, denk ik, een nuttige bijdrage leveren. Begin deze maand hebben we de eerste stap gezet op LinkedIn.

_{Carel Wreesmann, bestuurslid van de Chemie & Maatschappij Groep (CMG) van de KNCV
Met medewerking van Wilbert Bannenberg, voorzitter van de stichting Farma ter Verantwoording}