Eerder belichtten experts het advies van Zorginstituut Nederland om borstkankertest MammaPrint niet op te nemen in de basis­vergoeding. Dit was voor ontwikkelaar Agendia aan­leiding voor een aanvulling.

Bij vrouwen met borstkanker keert bij circa een kwart na het verwijderen van de tumor de ziekte terug. Met de opmars van chemotherapie in de jaren tachtig kregen velen logischerwijs een chemokuur om de terugkeerkans te verkleinen. Die behandeling is niet bij iedereen van toegevoegde waarde, waardoor sommige vrouwen onnodig met alle toxische bijwerkingen te maken krijgen. Een belangrijke vraag is dus of het mogelijk is chemotherapie te geven aan alleen dié vrouwen die er echt baat bij hebben.

De borstkankertest MammaPrint is hierbij behulpzaam, vooral wanneer er twijfel is. De gen-expressietest kijkt naar de specifieke biologie van de borsttumor; de zorgvuldig geselecteerde zeventig genen zijn daardoor alle betrokken bij het uitzaaiingsproces. De test kan aangeven of de kans dat de tumor uitzaait elders in het lichaam groot of klein is en derhalve of chemotherapie iets toevoegt of niet.

Baanbrekend zorginitiatief

MammaPrint, ontdekt in het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, is al sinds 2004 op de markt en wereldwijd door ruim 130.000 vrouwen ingezet. Het nut ervan is in veel internationale studies bewezen. Die laten keer op keer zien dat de test vrouwen met een lage kans op terugkeer van de kanker nauwkeurig kan aanwijzen, waardoor zij chemo veilig achterwege kunnen laten. Het ministerie van Volksgezond­heid was zelfs zó onder de indruk dat het de test in 2008 al verkoos tot het meest baanbrekende zorg­initiatief. Het merendeel van de Neder­landse zorgverzekeraars vergoedt de test vanuit eigen fondsen. In Europa is de MammaPrint CE-gemarkeerd en in de VS is hij goedgekeurd door de zeer strikte FDA.

Om het klinisch nut van MammaPrint verder aan te tonen, onder meer met het oog op vergoeding vanuit de Basisverzekering, werd een prospectief, gerandomiseerde fase 3-studie in negen Europese landen onder bijna 6.700 vrouwen met vroeg-stadiumborstkanker geïnitieerd. Het onafhankelijke EORTC zette die op, in samenwerking met patiënten­organisaties en vele borstkankerexperts uit Europese onderzoekscentra en ziekenhuizen. De hoofdvraag in deze MINDACT-studie was of je chemotherapie bij patiënten met een hoog risico volgens de standaard­richtlijnen, maar met een gunstig laag risico volgens MammaPrint, veilig achterwege kunt laten. In deze groep bleek 94,7 % na vijf jaar nog steeds ziektevrij zonder chemotherapie. Zij die wel chemotherapie ondergingen, hadden een 1,5 % (statistisch niet relevant) hogere ziektevrije overleving, wat geen nuttige klinische bijdrage levert, gezien de negatieve effecten van chemotherapie. In de groep klinisch hoog-risico­patiënten bleek 46 % juist een Mamma­Print-laagrisicoprofiel te hebben; zij zouden dus ten onrechte schadelijke chemotherapie ondergaan. In Nederland alleen al gaat het om zo’n duizend vrouwen per jaar.

Besluit van ZiN

Mede dankzij de MINDACT-studie, in augustus 2016 gepubliceerd in het New England Journal of Medicine, is Mamma­Print inmiddels opgenomen in vrijwel alle (inter)nationale klinische richtlijnen voor behandeling van borstkanker. Maar dat Mamma­Print als enige van de beschikbare tests wél is getest en bewezen in patiënten met een klinisch hoog risico, lijkt zich nu tegen een kwalificatie voor vergoeding te keren, zoals blijkt uit het besluit van Zorginstituut Nederland (ZiN) in september 2018. Puur omdat er in deze patiëntengroep een zeer kleine kans bestaat op terugkeer van de ziekte bij het achterwege laten van de chemotherapie, terwijl het aan arts en patiënt is om te bepalen of chemotherapie in dat geval werkelijk gewenst is.

Wereldwijd is de ‘zin’ van MammaPrint bewezen voor medisch specialisten, behandelaren en hun patiënten, maar onze eigen autoriteiten lijken nog niet klaar voor de toekomst.

Annuska Glas is vice president R&D en Sari Neijenhuis is medisch directeur EU van Agendia (gevestigd in Amsterdam en Irvine, VS), ontwikkelaar van diagnostische tests op het gebied van precision oncology