De voormalige Koninklijke Nederlandse Hoogovens is een van de belangrijkste werkgevers in de regio, maar het bedrijf staat onder druk vanwege de vervuiling die het veroorzaakt. Een onderzoek van het RIVM concludeerde begin april dat omwonenden vaker last hebben van acute gezondheidsklachten vergeleken met de rest van Nederland. Medio mei klaagden 1.100 omwonenden en acht stichtingen Tata Steel aan vanwege het uitstoten van stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid.

Reële opties

‘Het is verleidelijk om deze stelling met ‘ja’ te beantwoorden’, zegt prof. dr. ir. Willie Peijnenburg, voorzitter van de sectie MilieuChemTox (MCT) van de KNCV en medewerker van het RIVM. ‘Immers, Tata Steel bevindt zich in de nabijheid van de leefomgeving van vele mensen, deze mensen geven aan dat ze overlast ondervinden van Tata Steel en onderzoeken hebben aangetoond dat wonen in de nabijheid van Tata Steel de gezondheid negatief beïnvloedt.’

Hier staat tegenover dat de directe effecten op mens en milieu grotendeels lokaal lijken te zijn, stelt Peijnenburg vast. ‘Waarbij aangetekend dat deze effecten deels gemaskeerd kunnen zijn door de industriële bedrijvigheid in de randstad als geheel.’

‘We moeten keuzes maken over de optimale invulling van de steeds schaarser wordende ruimte om ons heen.’

Willie Peijnenburg

Als noch verplaatsing van Tata Steel noch verplaatsing van de bevolking reële opties zijn, blijft vanuit het oogpunt van milieu en volksgezondheid maar één optie over om Tata Steel te behouden voor de Randstad, stelt Peijnenburg: ‘Het door Tata Steel in de breedste zin reduceren van de overlast tot een niveau dat als een verwaarloosbaar risico voor mens en milieu wordt geacht.’

Dit betreft dan alle vormen van overlast: geluid, stof, trillingen, gevaarlijke stoffen. ‘Pas als ook het risico van calamiteiten verwaarloosbaar is, is de randstad mijns inziens voldoende groot voor Tata Steel. Ik zou de stelling dan ook gaarne willen ombuigen tot: de randstad is voldoende groot voor bedrijven zoals Tata Steel, mits deze bedrijven zorgen dat ze geen last voor de omgeving zijn.’

Keuzes maken

Peijnenburg trekt de discussie ook nog wat breder. ‘De praktijk laat in voorbeelden zoals de stikstof-discussie, de terugloop van de hoeveelheid en kwaliteit van natuur en de problemen in de agrarische sector duidelijk zien dat Nederland als geheel te klein is geworden om alles in goede harmonie naast elkaar te laten functioneren. Het is evident dat er keuzes gemaakt moeten worden over de optimale invulling van de steeds schaarser wordende ruimte om ons heen, zeker als we bedenken dat we de schaarse ruimte met steeds meer mensen moeten delen. In plaats van én wonen én natuur én industrie én landbouw én verkeer worden we simpelweg gedwongen naar een situatie waarbij een of meerdere van de ‘ennen’ door ‘of’ moet worden vervangen. Een hele lastige keuze, lijkt me.’

CO₂ belasten en opbrengst in vergroening steken

Willem Wiskerke, campaigner Industrie bij Milieudefensie, gaat in op de beleidsvoering. ‘Tata Steel is geheel vrijgesteld van energiebelastingen. De subsidies voor bijvoorbeeld CO₂-opslag worden nu voornamelijk opgehoest door het mkb. Dat is onhoudbaar en oneerlijk, een systeemfout in ons belastingstelsel. ‘De vervuiler betaalt’ is het basisprincipe van effectief klimaatbeleid. Daarom wil Milieudefensie een vlakke CO₂-heffing voor de industrie. Met de opbrengst kan de overheid vergroening van de industrie subsidiëren, ook van Tata Steel.’

Wat Wiskerke betreft gaat er geen cent naar CO₂-opslag. ‘Miljarden uitgeven aan het tijdelijk wegstoppen van de vuilnis van Tata Steel vindt Milieudefensie een erg slecht idee’, zegt hij onomwonden. ‘CO₂-opslag lost ook het probleem van gezondheidsschade voor omwonenden niet op, en het zorgt voor extra stikstofuitstoot. Wij willen dat Tata Steel zo snel mogelijk afstapt van vervuilende steenkool en overschakelt op groene waterstof. Alleen dan heeft staalproductie een toekomst in Nederland en blijft de werkgelegenheid behouden.’

Tata Steel zelf was niet bereikbaar voor een reactie op onze stelling.