Moleculaire structuren met een chiraal fosforatoom komen in veel onderzoeksgebieden voor, van bio-actieve en farmaceutische stoffen tot liganden in asymmetrische katalysatoren. Het maken daarvan is alleen niet zo eenvoudig, ondanks dat er flink wat vorderingen in zijn gemaakt de laatste tijd. Xiao-Bing Chen, Damián Padín, Charlotte Stindt en Ben Feringa van de Rijksuniversiteit Groningen hebben nu een methode ontwikkeld voor de stereoselectieve synthese van alkenylfosfonamidieten te maken, die je met kleine aanpassingen in de reactiecondities volledig naar je hand kunt zetten.

Het mooie van de methode is dat je met commerciële of goed toegankelijke stoffen kunt werken, in dit geval fosforamidiet-varianten en halogeenalkenylen. Je verbindt het fosforamidiet met een halogeenalkenyl met de commercieel verkrijgbare katalysator Ni(cod)(dq), waarbij fosfor van oxidatietoestand P(III) naar P(V) gaat. En hier begint de eerste aanpassing al: doe je er namelijk Cs₂CO₃ als base bij, dan krijg je overwegend de tegenovergestelde diastereoselectiviteit als wanneer je een andere of juist geen base bij de reactie doet.

Op dezelfde manier zijn er allerlei tweaks mogelijk. Bijvoorbeeld bij een fenylalkenyl met twee bromides, één aan het alkenyl en één aan het fenyl: doe je de reactie met een palladiumkatalysator en Cs₂CO₃ dan koppelt het fosforatoom aan de fenylkant, maar gebruik je de nikkelkatalysator zonder base dan koppelt de alkenylkant. Ook deden de onderzoekers (naar hun weten) de allereerste stereoselectieve additie op het zout van een alkenylfosfonamidiet en als klap op de vuurpijl gebruikten ze de alkenylfosfonamidiet als modulaire bouwsteen voor de synthese van fosfor-stereogene verbindingen.

Chen, X. et al. (2023) Angew. Chem. Int. Ed. e202307450, DOI: 10.1002/anie.202307450