Een eenvoudige speekseltest is misschien genoeg om te zien of een koe BSE, de beruchte gekke-koeienziekte, heeft. Door de Japanse ontdekking, gepubliceerd in Emerging Infectious Diseases, kan de ziekte veel eerder opgespoord worden. Maar het betekent mogelijk ook dat BSE zich op meerdere manieren kan verspreiden.

BSE is eigenlijk een gevolg van verkeerd gevouwen eiwitten in de hersenen, de zogenoemde prionen. Gezonde eiwitten die ze tegenkomen nemen de foute vouwing over, wat een sneeuwbaleffect creëert.

Tot nu toe werd aangenomen dat de ziekmakende prionen zich alleen in de hersenen bevonden. De besmettingen bij koeien zijn vrijwel allemaal terug te leiden op in het voer vermalen hersenen van zieke koeien. Ook bij mensen met Creutzfeldt-Jakob was de ongeneeslijke ziekte meestal ontstaan doordat de zieke ooit koeienhersenen had gegeten.

De vondst van ziekmakende prionen in het speeksel doet daarom vrezen dat de ziekte ook via spuug, urine, bloed, melk en andere lichaamsvloeistoffen verspreid kan worden. Dit zou de wijde verspreiding van prionenziekten bij schapen en herten mogelijk verklaren, hoewel daar nog geen directe aanwijzingen voor zijn.

De concentratie prionen in het speeksel is volgens de onderzoekers bovendien zo laag dat grootschalige overdracht op die manier moeilijk lijkt. Om aan voldoende prionen te komen voor een positieve test, maken ze gebruik van een techniek genaamd serial Protein Misfolding Cyclic Amplification (sPMCA). Daarbij voeg je een overmaat goed gevouwen eiwit toe aan het speeksel waarvan je vermoed dat het prionen bevat. De eiwitten in de buurt van je prion nemen ook de verkeerde configuratie aan en vormen een plaque. Die plaque maak je vervolgens kapot met behulp van ultrasoongolven, zodat je in plaats van een enkele plaque weer losse eiwitten krijgt die als kiem kunnen functioneren voor een nieuwe plaque. Herhaal je dit een aantal keer, dan zou je zelfs een enkel prion nog kunnen detecteren.

In het onderzoek bleken drie rondes in ieder geval voldoende om BSE aan te tonen 2 maanden voor de klinische symptomen duidelijk werden aan te tonen. Eerder bleek onmogelijk; de onderzoekers denken dan ook dat pas na een bepaalde grenswaarde de eiwitten van de hersenen in het speeksel terechtkomen.

Voor slagerijen is de test een stap voorwaarts, want plaques in de hersenen zijn niet altijd goed te zien. Helaas is het terugvinden van de bron door de test niet veel eenvoudiger geworden. Voordat een besmette koe symptomen vertoont, gaan meestal meer dan 80 maanden voorbij en dan zijn 2 maanden maar een kleine winst.