Begin twintigste eeuw heerste er ongekend optimisme over wat radioactiviteit kon betekenen voor de mensheid. Het was de tijd dat mensen trouwjurken droegen met versieringen die oplichtten in het donker dankzij de luminescente eigenschappen van een radioactief element, of zelfs vrolijk exclusieve cocktails dronken die groen gloeiden in het donker. In 1906 opende in St Joachimsthal (Oostenrijk) een spa met water uit een nabijgelegen, ondergelopen uraniummijn. De gemeten radioactiviteit bedroeg soms 5.000 ME (Mache, een oude eenheid voor radioactiviteit in volume), waar tegenwoordig alles boven 7 ME als schadelijk wordt gezien. Nog niet door kennis gehinderd gold het enorme ME-getal als unique selling point en trok het in de eerste jaren honderden patiënten met reumatische klachten, die natuurlijk verbleven in het Radium Palace Hotel.

‘To be like radium’ betekende begin twintigste eeuw dat je enthousiast en optimistisch was

Exponent van al dat radioactieve optimisme was radium, dat zelfs in het taalgebruik doordrong: ‘to be like radium’ betekende begin twintigste eeuw dat je enthousiast en optimistisch was. Waarom, van alle elementen die radioactiviteit bezitten, juist radium? Het hielp dat de Curies enige bekendheid genoten en kort daarvoor radium hadden ontdekt, maar de belangrijkste reden was dat het voldoende onderscheidend van andere elementen was om het te kunnen zuiveren, en ‘precies genoeg’ radioactiviteit had om de meer aantrekkelijke effecten ervan te zien, maar te weinig om onmiddellijk ziek te worden.

Die laatste reden luidde natuurlijk uiteindelijk de ondergang van radium in: gezondheidsklachten van mensen die vaak radioactieve spa’s bezochten, of tandpasta, make-up of medicijnen met radium gebruikten. Werden te frequent om te kunnen negeren. Het sluitstuk van de Tweede Wereldoorlog vormde de definitieve doodsteek voor de populariteit van radioactiviteit.

Lucy Jane Santos – executive secretary van de British Society for the History of Science en naar eigen zeggen ‘behept met een buitengewone obsessie met radioactiviteit’ – beschrijft deze geschiedenis in Half lives, haar eerste boek. Het eerste deel is een compact verhaal dat leest als een geschiedenisboek. Hoewel interessant, zijn de gepresenteerde feiten ook grotendeels bekend: de geschiedenis van de Curies, de ontdekking van radioactiviteit.

Ze komt op stoom als ze na een paar hoofdstukken haar eigen expertise – twintigste-eeuwse popular culture – vervlecht met de populariteit van radium als een weerspiegeling van de tijd. Dan wordt het boek een intrigerend levensverhaal over de opkomst en ondergang van een ‘celebrity element’. Daarmee is Half lives evenzeer een portret van een tijdperk als een geschiedenis van een wetenschappelijke ontdekking. Origineel.