Voor historisch onderzoek hoef je niet altijd ver terug in de tijd. Dat bewijst Arjan Linthorst met zijn proefschrift Research between Science, Society and Politics. The history and scientific development of green chemistry waarop hij afgelopen februari promoveerde aan de Universiteit Maastricht.  

Linthorst neemt de opkomst van de ‘groene chemie’ als vakgebied in de VS, het VK en Nederland onder de loep, een gebied dat nog steeds wint aan actualiteit en relevantie. Het onderwerp voelt daardoor heel vertrouwd en bovendien zullen heel wat lezers uit eigen ervaring de ontwikkelingen, personen, instanties, initiatieven, tijdschriften en discussies kennen die Linthorst beschrijft. Niet in de laatste plaats omdat hij uitgebreid in de archieven van de KNCV is gedoken. Voor wie al een tijdje professioneel opereert binnen de (beleidsmatige) chemie zullen termen als DTO-Chemie (Duurzame Technologische Ontwikkeling), NOTA (Nederlandse Organisatie voor Technologisch Aspectenonderzoek) en DCO (Stichting Duurzame Chemie Ontwikkeling) daarom vast een belletje doen rinkelen. Ook KNCV-coryfeeën als oud-voorzitters Herman van Bekkum en Jan Mulderink komen voorbij.  

Imago 

Het gebeurt niet vaak, dat een (chemie-historisch) proefschrift zo dichtbij komt. Dat maakt het tot een leuke leeservaring, waarbij wel moet worden gezegd dat het tegelijkertijd ook enig doorzettingsvermogen van de lezer vraagt. Linthorst presenteert een indrukwekkende hoeveelheid literatuuronderzoek waar je je hoofd goed bij moet houden. Je krijgt veel namen, rapporten en theorieën voorgeschoteld, in combinatie met vaktermen uit de wetenschapssociologie en -filosofie. Wat Linthorst laat zien is dat het ontstaan van de ‘groene chemie’, die dan in Nederland vooral onder de vlag ‘duurzame chemie’ tractie kreeg, in verschillende landen heel verschillende oorsprongen heeft. In de VS waren vooral onderzoekers van de Environmental Protection Agency stuwende krachten bij de vorming van dit nieuwe vakgebied, waarbij de maatschappelijke noodzaak om milieuvervuilende afvalstromen te verminderen de belangrijkste drijfveer was. In het VK was het verslechterende publieke imago van de chemie en de chemische industrie de drijfveer om ‘groene chemie’ na te jagen. 

‘Ook KNCV-coryfeeën als Herman van Bekkum en Jan Mulderink komen voorbij’ 

Sausje  

In Nederland lijkt het meer een combinatie van die twee te zijn geweest, waarbij met name de zoektocht naar hernieuwbare bronnen en grondstoffen als leidraad werd genomen. Overal stak in de loop van de tijd opportunisme de kop op. Veel wetenschappers waren niet beroerd om een ‘groen’ sausje over hun werk (of de beschrijving daarvan) te gieten als dat zou helpen om financiering krijgen. Juist daarom, zo legt Linthorst in de impact-paragraaf uit, is het belangrijk om de achtergronden en vormingsgeschiedenis van zo’n nieuw vakgebied te doorgronden. Als wetenschap door het publiek geaccepteerd wil worden als een zinvolle en betrouwbare besteding van publiek geld, dan moeten de achterliggende motivaties van het onderzoek altijd glashelder zijn.  

 

Research between Science, Society and Politics. The history and scientific development of green chemistry. 

Front cover

Beeld: Uitgeverij Eburon

Johan Alfredo Linthorst  

Uitgeverij Eburon (2023), 269 pagina’s, €36,-