‘Bij multipel myeloom zijn de plasmacellen in het bloed, die antilichamen maken tegen infecties, op hol geslagen’, vertelt Elmer Maurits, ceo en medeoprichter van iProtics. ‘Ze vermeerderen zich en hopen zich op in het bloed en het beenmerg, met alle problemen van dien. De eerste lijn van behandeling bestaat uit proteasoom-remmers. Kankercellen maken heel veel eiwitten aan en als je het proteasoom, dat eiwitten afbreekt, kunt remmen, stapelen die eiwitten zich op waardoor de kankercel sterft.’

‘Wat als we een inhibitor ontwikkelen die zich alleen richt op het immunoproteasoom?’

Elmer Maurits

Een serieus probleem is dat ook gezonde cellen last hebben van deze behandeling, want de medicatie remt álle proteasomen. Maurits: ‘Daardoor treden heel vaak ernstige bijwerkingen op, zoals hartfalen en zenuwbeschadiging. De gevolgen hiervan zijn soms zo groot dat patiënten in een rolstoel belanden.’ Bij iProtics zijn ze hoopvol dat ze met een meer doelgerichte rem een oplossing in petto hebben.

Stevige onderhandelingen

De start-up vloeit voort uit zeker twintig jaar onderzoek van hoogleraar Hermen Overkleeft en zijn Bio-organic Synthesis-groep aan de Universiteit Leiden. ‘Zij ontdekten, samen met enkele andere onderzoeksgroepen, dat in bloedkankercellen voornamelijk het immunoproteasoom actief is en niet zozeer het constitutieve proteasoom’, zegt Maurits. ‘Dat gaf te denken: wat als we een inhibitor ontwikkelen die zich alleen richt op het immunoproteasoom? Dat zou enorm aan bijwerkingen kunnen schelen.’

Toevallig bleek een promovendus eerder, in een ander project, al een molecuul te hebben ontwikkeld dat precies dit deed. Het idee vormde het startschot voor het promotieonderzoek van Maurits, waarbij Patrick Dekker, medeoprichter van iProtics, zich iets later aansloot. Samen synthetiseerden ze een hele reeks peptide-gebaseerde immunoproteasoom-remmers.

Uiteindelijk leidde dat in 2021 tot de lead compound IP071. ‘En toen besloten we te gaan praten met het technology transfer office van de universiteit om te kijken of we dit middel naar de patiënt kunnen krijgen’, zegt Dekker. ‘Vervolgens hebben we afgelopen januari iProtics opgericht.’

Maar toen begon de grote uitdaging; het verkrijgen van de licentie voor de immunoproteasoom-remmer. ‘Het syntheseproces en alles daaromheen was natuurlijk volledig van de universiteit’, legt Dekker uit. ‘Gezien wij zelf geen trackrecord hadden van het opzetten van een bedrijf, zijn er stevige onderhandelingen geweest. Uiteindelijk zijn we er, mede dankzij een advocaat, gelukkig wel uitgekomen.’

Auto-immuunziekten

De in vitro-resultaten van IP071 zien er veelbelovend uit maar alles valt of staat met de preklinische testen in muizen. Die zijn momenteel in volle gang. Daarvoor werkt iProtics samen met een aantal onderzoeksgroepen van de Universiteit Leiden. De studies kosten veel geld, maar gelukkig heeft het team – dat verder nog bestaat uit business developers Wil Hazenberg en Math Kohnen en wetenschappelijk adviseurs Hermen Overkleeft en Bogdan Florea – inmiddels de financiën rond.

‘Verder worden we goed geholpen vanuit de universiteit’, vertelt Maurits. ‘Maar voor de komende jaren is er nog wel meer nodig.’ Het medicijnontwikkelingsproces is er tenslotte een van de lange adem. ‘Je moet inschatten wat er over vijftien jaar op de markt speelt en daar nu al op inspelen’, zegt Maurits. Daarom werkt iProtics ook aan andere toepassingen van het mogelijke nieuwe kankermedicijn.

‘Het syntheseproces en alles daaromheen was natuurlijk volledig van de universiteit’

Patrick Dekker

Voorheen waren proteasoom-remmers een laatste redmiddel bij kanker. Maar omdat IP071 een stuk minder toxisch lijkt voor gezond weefsel, verbreedt dat het veld aanzienlijk. Je kunt dan denken aan toepassingen bij auto-immuunziekten. ‘Onze immunoproteasoom-remmer blijkt namelijk ook heel goed een ander type afweercel te remmen; de T-cel’, geeft Dekker aan. ‘Daardoor maken die cellen minder ontstekingsmoleculen aan, waardoor de ontspoorde immuunrespons, die zo kenmerkt is bij auto-immuunziekten, wordt afgezwakt.’

Een mooie ontdekkingsreis, noemen Maurits en Dekker de ontwikkeling van hun start-up. En ze voelen zich gesteund door de jarenlange ervaring van Hermen Overkleeft en collega’s. Maurits: ‘Hij gaf ons een bemoedigend duwtje in de rug en zei: jullie mogen deze kar trekken en roep maar wanneer je me nodig hebt. Dat is een fijn gegeven en sterkt ons in onze missie om een effectieve en veilige behandeling te ontwikkelen voor ieder geval een paar bloedkankers en auto-immuunziekten.’