Melkveehouders moeten vanaf volgend jaar hun fosfaatproductie sterk verminderen, maar de vraag is of ze dat zal lukken.

Boeren krijgen vanaf januari 2017 meer fosfaatregeltjes op hun bord. Elke boer krijgt een aantal zogenoemde fosfaatrechten toebedeeld, die samen staan voor een maximale hoeveelheid die hij mag produceren. Deze hoeveelheid is gelijk aan de productie van de boer in juli 2015. Het klinkt als een eerlijk systeem, maar door de groeiende veestapel kunnen veel boeren nauwelijks onder de grens te blijven. Hoe kunnen ze een boete voorkomen?

Aangepast dieet

‘Je moet vooral de hoeveelheid fosfor in het voedsel beperken’, vertelt dierwetenschapper Jan Dijkstra van de Wageningen Universiteit. Dijkstra bekeek met een meta-analyse vijf factoren die fosfaatproductie van een boerderij beïnvloeden, zoals melkproductie en fosforgehalte in het lichaam, in een computermodel. De voeding had veruit de meeste invloed. ‘Een deel van het fosfor dat de koeien opeten, gebruiken ze om melk te produceren, maar de rest poepen ze uit als fosfaat. Als je ze minder fosfor laat eten, zit er ook minder in de mest.’
Maar het is nog niet zo gemakkelijk om dat voor elkaar te krijgen, want gras zit vol fosfor. Een oplossing zou zijn om de koeien alleen nog fosforarme producten zoals snijmais en stro te voeren, maar dat is duur en dan kunnen ze niet meer naar buiten. ‘Je moet vooral zorgen dat het fosforgehalte in krachtvoer zo laag mogelijk is’, zegt Dijkstra. ‘Bedrijven die krachtvoer produceren hebben al vrijwillig het fosforgehalte verlaagd, maar ze moeten dit eigenlijk nog verder verminderen.’ Het fosfor kan er niet helemaal uit, want sommige koeien hebben extra fosfor nodig door hun dieet of ziekte.

‘Steeds meer weilanden hebben een fosfaattekort’

Een andere manier om de fosfaatuitstoot per koe te verlagen is om de levensduur te verlengen door ziekte te voorkomen. Je kunt ook de melkproductie opkrikken door de melkproductiegenen in de uier te stimuleren. In de eerste twee levensjaren produceert de koe namelijk nog geen melk, en gaat al het fosfor door naar de mest. Deze ‘fosforkosten’ moet je opvangen, aldus Dijkstra: ‘Als een koe langer leeft of meer melk geeft, verdun je die initiële kosten over een grotere melkopbrengst.’

Stiekeme stikstof

Het is dus zeker mogelijk om de fosfaatproductie te beperken, maar volgens Dijkstra is fosfaat eigenlijk niet het probleem: ‘Steeds meer weilanden hebben een fosfaattekort, dus meer fosfaat is daar niet direct slecht voor het milieu.’ De EU wil het fosfaat controleren om zo het stikstofoverschot aan te pakken. Dijkstra legt uit: ‘In mest zit veel stikstof, en dit kan zorgen voor nitraten in het grondwater. Verbetering van waterkwaliteit is het hoofddoel van de EU. Het fosfaatplafond is opgenomen in wetgeving, maar het is eigenlijk een zijspoor om de hoeveelheid stikstof te beperken.’