Edze Westra voelt zich goed thuis in het onderzoeksveld naar CRISPR-Cas. En succesvol is hij ook. Zo sleepte hij onlangs de Heinekenprijs in de wacht.

‘Het is een grote eer dat ik deze prijs ontvang en tussen de grote namen kom te staan’, zegt Edze Westra (32), die recentelijk de Heineken Young Scientist Award voor biochemie en biofysica van de KNAW in ontvangst mocht nemen voor zijn onderzoek aan het inmiddels veelbelovende CRISPR-Cas-systeem, een afweersysteem van bacteriën tegen aanvallen van virussen. Westra is een jonge onderzoeker aan de University of Exeter (Groot-Brittannië).

Spannend

Onverwacht rolde Westra in het CRISPR-Cas-onderzoek. Tijdens een presentatie over zijn stageonderzoek had hij een toevallige ontmoeting met John van der Oost, die hem vroeg voor de Wageningse onderzoeksgroep. Toen maakte hij kort kennis met CRISPR-Cas, voordat hij begon aan zijn volgende onderzoek in Italië. ‘Dat was ontzettend spannend, ook omdat er nog zo weinig bekend was over het CRISPR-locus.’

Na zijn eerste goede ervaringen met CRISPR-Cas wilde hij meer en begon hij aan zijn promotieonderzoek bij Van der Oost, in 2009. ‘Het is een heel complex systeem. Zowel het aantal virussen als het type lijken te bepalen hoe succesvol het CRISPR-systeem is voor de bacterie om zich te verdedigen.’ Anders dan in eukaryoten, kan een bacterie na de aanval van een virus het eigen genoom aanpassen en zo immunologisch geheugen inbouwen.

Ik wil weten waarom CRISPR is ontstaan

Ecosystemen

De meeste onderzoekers kijken naar de mechanistische kant van CRISPR-Cas en zoomen in op de interactie tussen RNA, eiwitten en het bacteriegenoom. Maar wat Westra juist interessant vindt, is wanneer CRISPR-Cas belangrijk is. ‘Ik wil weten waarom CRISPR is ontstaan en welke selectiedruk virussen hierop uitgeoefend hebben en nog steeds doen.’ Die aanpak maakt zijn onderzoek uniek in het competitieve veld. Daarbij richt hij zijn blikveld breder dan anderen door ook naar ecosystemen te kijken. ‘Zo zien we dat in de hot springs juist veel CRISPR-activiteit is van de vele bacteriën die daarin ronddwalen, maar dat die in het zeeoppervlak juist bijna afwezig is. Waarom dit zo is, is nog onduidelijk, maar hopelijk komen we daarachter.’

Onafhankelijk

Inmiddels heeft Westra in Cornwall zijn eigen onderzoeksgroep opgestart en is hij dus onafhankelijk. Hoewel CRISPR hem blijft boeien, wil hij zich in de toekomst graag richten op andere immuunsystemen van de bacterie, zoals receptormutaties of virusreplicatie met geprogrammeerde celdood (abortive infections) voorkomen. ‘Er zijn er genoeg die net zo belangrijk zijn voor de bacterie als CRISPR, alleen hoor je daar nu veel minder over.’ Voor dit idee heeft hij net € 1,5 miljoen van de Europese onderzoeksraad gekregen, de ERC Starting Grant. ‘En de Heinekenprijs zal me ook zeker helpen bekender te worden in het veld.’