De wil om met Janssen Pharmaceutica al vroeg in China voet aan de grond te krijgen leverde een boeiende confrontatie tussen Oost en West op.

Zonder kapitaalinjectie of subsidies zag in de jaren vijftig en zestig in Beerse (België) het ene na het andere innovatieve geneesmiddel het licht. In de pionierstijd van Janssen Pharma­ ceutica schreef men rapporten op dezelfde tafel als waar kippen uit elkaar gesneden werden. Compu­ ters en high-throughput-technieken waren nog niet uitgevonden. Oprichter en bezieler Paul Janssen maakte met zijn mensen een vliegende start met een neus voor nieuwe mogelijkheden en een goede combinatie van chemisch vernuft en zelf ontworpen, vaak simpele maar uiterst effectieve, dierproeven.

Janssen maakte zijn droom waar om met een onafhankelijk re­ search­ ­ lab broodnodige geneesmiddelen te ontwikkelen, maar zijn ambities reikten verder dan België. Tijdens een bezoek aan China als lid van de Belgische Chemie Federatie in 1976 raakte hij innig bevriend met de Chinese arts Ma Haide. Janssen be­ loofde aan Ma dat hij hem en het Chinese volk zou helpen om de Chinese farmaceutische industrie te moderniseren na de Culturele Revolutie. En belofte maakt schuld, zo zat Janssen in elkaar.

Hoeveel voeten dat in de aarde had, is te lezen in het boek Paul Janssen; pionier in farma & in China van bioloog en wetenschapsfilosoof Geerdt Magiels. Hij schetst het prille aftastende begin en de ontberingen zoals slechte telefoonverbindingen en reisverboden voor Wes­ terlingen. Naast de vriendschappen die ontstaan komen ook de tegenslagen uitgebreid aan bod, zoals problemen door de strenge wetgeving voor joint ventures, controle door de staat, budgetoverschrijdingen door een veranderende wisselkoers en het wantrouwen op het hoofdkantoor van moederbedrijf Johnson & Johnson.

Ondanks alle tegenslagen bleef Paul Janssen geloven in de kracht van Chinezen die na jaren onderdrukking het roer in eigen handen wilden nemen, ook na het hard neerslaan van de studentenprotesten op het Plein van de Hemelse Vrede. Uiteindelijk was er in 1991 de officiële opening van de eerste geneesmiddelenfabriek van de joint venture Xi’an-Janssen.

Uniek inkijkje

Paul Janssen zelf is helaas niet speciaal voor het boek geïnterviewd. Vier dagen na een gesprek over de opzet van het boek overleed hij. Op basis van interviews met zo’n negentig insiders is het Magiels toch gelukt de inspirerende geschiedenis van de verwezenlijking van Janssens droom via levensechte getuigenissen te vertellen.

De lange citaten in het boek zorgen er wel voor dat de lezer regelmatig dezelfde informatie twee of zelfs drie keer voorgeschoteld krijgt, omdat deels dezelfde verhalen via een verschillend perspectief voor het voetlicht worden gebracht. Dit heeft echter als voordeel dat je interessante terugblikken kunt lezen van Chinezen die open vertellen over hun ideeën en gevoelens over de samenwerking met het Westerse Janssen Pharmaceutica in tijden dat hun bewegings- en handelingsvrijheid beperkt was. Door de ogen van deze mensen krijgt de lezer ook een uniek inkijkje in de twintigste-eeuwse geschiedenis van de opkomende grootmacht China.

Geerdt Magiels, Paul Janssen; pionier in farma & in China. Uitgeverij Houtekiet, 19,95 euro.
ISBN: 90 52408270