Inherent aan het werken met gevaarlijke, toxische stoffen – wat in het laboratorium onvermijdelijk is – zijn de veiligheids- en gezondheidsrisico’s die het met zich meebrengt. ‘Mensen gaan er echt vanuit dat als je PBM’s [persoonlijke beschermingsmiddelen, red.] gebruikt, je dan automatisch veilig bent’, zegt Arco Engelen, arbeidshygiënist bij HumanNova. ’Maar daarmee rem je blootstelling slechts af, je voorkomt het niet.’

Alternatieven zoeken

Engelen legt uit dat bedrijven vaak niet weten dat PBM’s pas een laatste maatregel zouden moeten zijn. ‘Als je puur vanuit veiligheid kijkt – denk aan snijd- of bedwelmingsrisico’s – dan zijn PBM’s echt wel zinvol. Maar in de gezondheidswereld gaat het vooral om blootstelling aan toxische stoffen en dan zijn er andere stappen die je eerst moet zetten.’

Die stappen vind je terug in de arbeidshygiënestrategie, die focust op alternatieven, collectieve maatregelen, persoonlijke bescherming en als laatste persoonlijke beschermingsmiddelen.

‘Stap één is dus niet een mondkapje dragen, maar kijken of er alternatieve stoffen zijn met een lager risico. Ethanol – kankerverwekkend – wordt nog veel gebruikt omdat dat “in het protocol” staat, maar een veiliger alternatief is isopropanol dat dezelfde functie kan vervullen.’

Tientallen soorten

Iets dat laboratoria wél vaak goed doen is stap twee, de collectieve maatregelen zoals goede ventilatie. ‘Als de collectieve maatregel ook niet genoeg oplevert, dan is stap drie persoonlijke bescherming: niet met je labjas in een ruimte waar je ook eet, handen wassen voor je het lab verlaat, doppen op flessen et cetera.’

Pas wanneer al deze voorgaande stappen niet genoeg opleveren, pak je de PBM’s erbij. ‘Maar ook dan moet je opletten: er zijn bijvoorbeeld tientallen soorten handschoenen, elk met een eigen functie, dus welke schaf je dan aan?’

Tijdens zijn presentatie zal Engelen ook risicobeoordeling bij toxische stoffen aanhalen. ‘Daarbij is het belangrijk dat je volledig bent: niet alleen welke en hoeveel stoffen je op voorraad hebt, maar ook wat de blootstelling daarvan is. En als je met meerdere stoffen werkt, wat vaak het geval is in het lab, is het moeilijk om te zeggen wat er in die mix van stoffen ontstaat en waar je dus aan wordt blootgesteld. Om dat goed in kaart te brengen heb je maanden aan onderzoek nodig.’

Hele klus

Wat zijn praktische stappen die bedrijven en laboratoria nu al kunnen nemen? Engelen is daarover glashelder: ‘Heb alléén stoffen in huis die je echt nodig hebt en gebruikt. Van alle stoffen die je dan overhoudt moet je de risico’s weten, dus een VIB- of MSDS-blad bij de hand hebben en dat verwerken met digitale tools. Dat resulteert in een lijst met stoffen die je gebruikt en waarvan je de blootstelling weet. Vervolgens kun je prioriteiten stellen: welke stof vormt het hoogste risico, is daar een alternatief voor en hoe kan ik op andere manieren het risico verlagen. Het is een hele klus, maar als je serieus wilt zijn over je gezondheid is dit van essentieel belang.’