Glaucoom lijkt eigenlijk een autoimmuunziekte te zijn. Als dat klopt moet je deze oogaandoening heel anders gaan behandelen, claimt Harvard-onderzoeker Dong Feng Chen in Nature Communications.

Naar schatting lijden wereldwijd bijna 70 miljoen mensen aan glaucoom, een aandoening die het netvlies en de oogzenuw aantast. Bekend is dat een verhoogde oogdruk, een gevolg van dichtslibbende vloeistofafvoerkanalen, verreweg de belangrijkste risicofactor is. Die druk met medicijnen terugbrengen naar een normale waarde, was tot nu toe het enige dat wel eens leek te helpen. Maar vaak gaat de aantasting daarna gewoon door.

In de netvliezen van muizen met kunstmatig verhoogde oogdruk hebben Chen en collega’s nu CD4⁺ T-cellen van het immuunsysteem ontdekt. Die horen daar helemaal niet te zitten; er bestaat zoiets als een bloed-netvliesbarrière die ze buiten houdt om te voorkomen dat elders ontstane ontstekingen zich uitbreiden naar het oog. Kennelijk zet die verhoogde oogdruk de barrière op een kier - hoe dat precies kan, is nog totaal onduidelijk.

Die oogdruk verhoog je overigens door injectie van polystyreen microbolletjes die letterlijk de afvoer verstoppen. Uit die experimenten valt tevens te concluderen dat de hogere druk zelf ook een beetje schade veroorzaakt aan het netvlies, maar veel minder dan bij glaucoom.

Die binnengedrongen T-cellen hoeven op zich ook geen kwaad te kunnen. Maar het gaat fout als er exemplaren tussen zitten die reageren op zogeheten heat shock proteins, met name de varianten HSP27 en HSP60. Die gevoeligheid ontstaat vermoedelijk als respons op commensale bacteriën die deel uitmaken van het microbioom elders in het lichaam; hun HSP’s zouden anders moeten zijn dan die van mensen maar in de praktijk is het verschil zo klein dat T-cellen het niet zien.

Verhoogde oogdruk is tevens een vorm van stress die de aanmaak van zulke HSP’s stimuleert. Ze laat de T-cellen dus niet alleen binnen maar zet ze ook nog eens aan het werk. En kennelijk ijlt dat effect heel lang na wanneer je de oogdruk weer verlaagt.

Inderdaad blijken steriel gekweekte muizen zonder microbioom geen glaucoom te kunnen krijgen, en hebben mensen mét glaucoom soms vijfmaal zo veel HSP-selectieve T-cellen in hun bloed dan bezonde leeftijdgenoten.

De onderzoekers benadrukken dat er nog heel veel details onduidelijk zijn, maar datze redelijk overtuigd zijn van de grote lijnen.

bron: MIT, Nature Communications