Werken aan een programma gericht op interdisciplinariteit: dat doe je natuurlijk het beste met een interdisciplinair team. Daarom bestaat het kernteam van het onderwijsinitiatief InterSpecial van de Universiteit van Amsterdam (UvA) uit drie mensen met elk een andere achtergrond: Alessandra Candian, Annemieke Petrignani en Esther Quaedackers.

Quaedackers doceert big history -vakken aan het Institute for Interdisciplinary Science en kwam samen met Petrignani, die astrochemie doceert aan het Van ‘t Hoff Instituut voor Moleculaire Wetenschappen, op het idee om het nieuwe initiatief op te zetten. Quaedackers: ‘Er bestaan al interdisciplinaire initiatieven aan de UvA, maar die zijn vooral gericht op studenten die interdisciplinair starten. Wij willen graag derdejaars disciplinaire studenten, die relatieve specialisten op hun vakgebied zijn geworden, erbij betrekken en hun blik verbreden.’

‘Specialisten moeten ook een brede kennisbasis hebben’

Petrignani vult haar collega aan. ‘Studenten die op deze manier les krijgen, zijn onmisbaar voor interdisciplinaire vakgebieden of bedrijven. Je kunt niet zonder specialisten, maar specialisten moeten ook een brede kennisbasis hebben om goed te kunnen communiceren met specialisten uit andere vakgebieden.’

Candian, die sinds kort verbonden is aan de UvA en universitair docent is aan het Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, legt uit: ‘Over het algemeen hebben studenten die een van de hardcore wetenschappen kiezen – zoals natuurkunde, sterrenkunde of scheikunde – de neiging expert te worden op een zeer specifiek aspect van hun vakgebied. Maar zelfs als ze in hun vakgebied blijven werken, zullen ze moeten samenwerken met andere deskundigen uit verschillende disciplines, dus dat is een noodzakelijke vaardigheid om te ontwikkelen als je in een interdisciplinair team wilt werken.’

Soft skills

In het InterSpecial-programma krijgen de studenten een onderzoeksvraag met een interdisciplinair karakter waarvoor ook diepgaande expertise nodig is. ‘Een voorbeeld is onderzoek naar de oorsprong van het leven’, aldus Candian. ‘Dat is een zeer divers onderwerp waaraan studenten met verschillende achtergronden in kleine teams zullen werken, waarbij ze technische en wetenschappelijke vaardigheden ontwikkelen maar ook soft skills, zoals reflectie op samenwerkingsprocessen.’

Vragen kunnen ook bijvoorbeeld gaan over kunst en wetenschap, verschillende perspectieven op duurzaamheid of het initiatief AI for Science. Quaedackers wijst ook op de samenwerkingen die uit dit initiatief kunnen voortvloeien: ‘De UvA heeft interfacultaire onderzoeksprioriteiten. Die moeten innovatie stimuleren door meerdere disciplines van verschillende faculteiten samen te brengen. Het is dus interessant om te kijken of we op die bestaande samenwerkingen kunnen voortbouwen. Hoewel dat administratief wel een hele uitdaging kan worden…’

Aansluiten bij andere initiatieven moet ook een optie zijn, zegt Petrignani. ‘De infrastructuur bestaat al, dus we kunnen gemakkelijker bruggen slaan. En we zouden het geweldig vinden als studenten ook onderwerpen of vragen uit overkoepelende disciplines voor het programma aandragen.’ Je kunt studenten uit verschillende disciplines ook elkáár laten onderwijzen. ‘Door uit te leggen wat ze al weten, verdiepen ze hun kennis’, stelt Quaedackers.

Mindset

Hoe gaat dit programma de komende vijf jaar verder? Candian: ‘We zullen de eerste paar cohorten deskundige studenten opleiden die zowel vertrouwen hebben in hun expertise als comfortabel zijn in het samenwerken.’

Petrignani is wat stoutmoediger in haar toekomstperspectieven. ‘Idealiter voorzien we onze samenleving van studenten die zowel de vaardigheden als de kennis hebben om de complexe interdisciplinaire problemen van de wereld op te lossen’, zegt ze. ‘Denk aan economische problemen, pandemieën, voedsel- en gezondheidsuitdagingen. We willen geen individualistische mentaliteit in ons onderwijs, maar moeten onze diversiteit gebruiken om een effect op de samenleving te hebben.’ Candian vult aan: ‘We moeten inderdaad de mindset bijstellen. Echt buiten je eigen disciplinaire hokje denken ontbreekt nog in veel onderzoek. Die vaardigheid ontwikkel je door samen te werken.’

Dat ze zelf een interdisciplinair team van specialisten zijn, helpt echt bij de ontwikkeling van het InterSpecial-programma. ‘We practice what we preach’, zegt Candian. ‘We hebben allemaal onze eigen expertise. Ik heb in verschillende onderzoeksafdelingen gewerkt, dus ik ben gewend aan interdisciplinaire bijeenkomsten en projecten. Vandaar dat ik verantwoordelijk ben voor de coördinatie, voor hoe we dit project met alle verschillende belanghebbenden tot een succes kunnen brengen.’ ‘Wij drieën vormen het kernteam’, verduidelijkt Petrignani. ‘Omdat Alessandra hier nog maar kort werkt, zorgen Esther en ik voor de schakels tussen verschillende partijen, ik vanuit het perspectief van de chemie en de docent, en Esther vanuit de interdisciplinaire onderwijskant.’ Maar er zijn natuurlijk meer mensen bij het project betrokken. ‘Er komen klankborden, bestaande uit studenten, trajectcoördinatoren, teaching labs, noem maar op.’