Amade M’charek verbindt antropologie met forensische wetenschap.

Het onderzoeksveld van Amade M’charek ligt tussen de bèta-, gamma- en alfawetenschappen in. De hoogleraar antropologie van de wetenschap onderzoekt de relatie tussen de wetenschap en de samenleving. Dat doet de UvA-hoogleraar niet alleen vanaf de zijlijn. Twee jaar bracht ze door op de labs van Peter Knijff in Leiden en van Svente Pääbo in Duitsland. ‘Het begon wel met veel grappen, omdat ik de onderzoekers bij hun werk observeer, maar al snel accepteerde iedereen dat ik er was.’
Haar aanwezigheid in het lab werkte echter ook als eyeopener. M’charek: ‘Natuurlijk kun je gewoon je PCR uitvoeren, maar ik probeer erachter te komen waar die PCR eigenlijk vandaan komt en wat erin gaat. Daarnaast kom je allerlei samples tegen van diverse populaties. Ook daarvan kun je je afvragen waar ze vandaan komen. Soms zit er een heel politieke geschiedenis achter waarvan de mensen in het lab zich helemaal niet bewust zijn. De antwoorden kun je als antropoloog weer teruggeven.’

‘Ik probeer erachter te komen waar die PCR vandaan komt’

De geschiedenis induiken leidt soms tot verbazing: ‘Laatst gaf ik een keynote bij het NKI. Daar hebben we gesproken over een van mijn papers, waarin ik de mitochondriale DNA-kaart onderzocht die al in de jaren tachtig is geproduceerd. Die kaart is opgebouwd uit materiaal van een placenta van een mens, DNA van een koe en DNA uit HeLa-cellen. Nog steeds weten maar weinig mensen dat de HeLa-cellijn afkomstig is van een zwarte Amerikaanse vrouw; Henrietta Lacks. Die DNA-kaart is later opnieuw gesequenst. Genetici vermoedden dat de kaart fouten behelsde. Die bleken te maken te hebben met het koeien-DNA, dat kwam toch niet zo overeen met het humane DNA. Interessant genoeg is er ook gesproken over een ‘HeLa-fout’ die moest worden gecorrigeerd. En zo is HeLa uit de kaart geschreven. De kaart, die een algemene referentie moest zijn, werd uiteindelijk veranderd in een witte Europese kaart doordat DNA dat specifiek is voor een zwarte Amerikaanse vrouw eruit is gegooid.’

Geen glamour

Ruim twee jaar geleden kreeg M’charek een ERC consolidator grant. ‘Mijn hoofdvraag was of en hoe ras een rol heeft in de forensische praktijk. We denken dat we weten wat ras is, maar er bestaat geen definitie voor de term. Mensen neigen ernaar om een ras te definiëren als iets genetisch of biologisch. De geschiedenis van de wetenschap leert ons echter dat het veel complexer is.’
Ondanks dat de antropoloog al twee jaar in labs doorbracht, heeft ze er nog niet genoeg van. ‘Ik zou er heel graag weer eens willen werken.
’s Ochtends de radio aan kan niet op mijn huidige werkplek. Hier houden we vooral de deur dicht en lezen boeken. Nieuwe technieken leren vond ik dan ook echt leuk.’
Die technieken bleken soms echter net wat anders dan verwacht. ‘Ik kende het lab vooral van tv, waar iedereen in labjassen rondloopt en waar constant rare rookontwikkelingen plaatsvinden. Die glamour verdwijnt al heel snel als je op een echt lab bent. Wat me vooral tegenviel was dat wanneer je DNA extraheert, het niet zo’n witte wollige substantie is. Meestal extraheer je maar een klein stukje DNA en dan blijft het een doorzichtige oplossing.’