Smeuïge verhalen uit de geschiedenis van de elektronenmicroscoop in Beelden zonder weerga.
Eigenlijk is Ben Feringa niet zo’n beste kapstok voor elektronenmicroscopie. Anno 2018 geeft zo’n apparaat zijn motortjes hooguit weer als onduidelijke vlekjes; afzonderlijke atomen zie je voorlopig alleen in moleculen die onbeweeglijk én vrijwel plat zijn. Maar toch konden wetenschapshistoricus Ton van Helvoort en Dirk van Delft, scheidend directeur van Rijksmuseum Boerhaave, het niet laten hun geschiedenis van de elektronenmicroscopie te beginnen met een korte biografie van Feringa. Vooral omdat het wél een mooie kapstok is voor een verhaal over praktische nobelprijzologie.
Ruska was intensief bezig met commercialisering. En, nadat Siemens zijn Übermikroskop eind 1937 in productie had genomen, met de verdediging tegen concurrenten als AEG. Daarbij profiteerden zowel hij als Siemens volop van het naziregime en de oorlogseconomie, terwijl ze politiek neutraal bleven. Na 1945 konden ze met instemming van de Amerikanen de boel gewoon weer opbouwen, nadat Ruska een aanbod om naar Moskou te verkassen beleefd had afgeslagen.
Meer pioniers
Op dat moment focust Beelden zonder weerga op Nederland, waar de Delftse gistfabriek zijn product wel eens van dichtbij wilde zien. In 1939 ging student Jan Le Poole er mee experimenteren. Tijdens de oorlog betrok hij Philips bij het project, en dankzij hem werd dat bedrijf een grote speler op elektronenmicroscopiegebied. Nadien had hij er overigens nog maar weinig mee te maken; hij werd hoogleraar in Delft en grossierde voortaan in ideeën die de industrie veel te creatief vond.
In het boek komen meer pioniers langs, waaronder de Vlaming Albert Claude die elektronenmicroscopie introduceerde binnen de oncologie, en Pieter Kruit die in Delft het stokje heeft overgenomen van Le Poole. Ook is er aandacht voor de techniek en voor onderzoek anno 2018 in onder meer Leiden en Maastricht.
In het voorwoord spreekt fysicus Wim van Saarloos van een ‘heel waardevolle nieuwe manier van wetenschapsjournalistiek’. Sommigen zullen vinden dat de auteurs wel erg veel zijpaden betreden, anderen zullen het onwetenschappelijk vinden dat de gebruikelijke tientallen pagina’s vol voetnoten ontbreken. Maar het boek leest wél veel vlotter dan veel andere wetenschapshistorische publicaties; aanbevolen dus.
Nog geen opmerkingen