Voor Hilversum is iedereen met een sappig verhaal een expert.

NOS-Journaal, maandag 9 mei. Vijf jaar na de vuurwerkramp in Enschede is aangetoond dat alle experts er naast zaten. De hoeveelheid vuurwerk, die bij SE Fireworks lag opgeslagen, was te klein om een dermate grote verwoesting te veroorzaken. Het effect is echter versterkt omdat ronddwarrelende, verkoolde flarden pakpapier in combinatie met resten kruit hebben gezorgd voor een stofexplosie. Een kóólstofexplosie, weten NOS en persbureau ANP zelfs te melden.

Verslaggever Lex Runderkamp is er speciaal voor naar Oostenrijk afgereisd. Hij stelt de bedenker van de theorie voor als Professor Alfred Kappl, van ‘Federal Arsenal’ in Wenen. Kappl is ingehuurd door de stichting ‘De Onderste Steen’, opgericht door ‘verontruste inwoners van Enschede’ die vermoeden dat de overheid zaken achterhoudt. Hun gelijk lijkt bewezen: het officiële onderzoek van TNO deugde niet, dus wat wordt er voor spelletje gespeeld? Vanuit zijn cel laat SE Fireworks-directeur Bakker meteen weten dat hij een nieuw proces wil.

Ockham

TNO reageert koeltjes. Een woordvoerder laat weten dat hij voorlopig geen reden ziet om de eigen conclusies te herzien. Volgens TNO’s Prins Mauritslab lag er wél genoeg kruit om de ramp te verklaren. Bovendien treden stofexplosies gewoonlijk op in afgesloten ruimtes. “Als het stof in de vrije lucht hangt, krijg je alleen een vuurwolk en geen explosie.”

Explosiedeskundige Saul Lemkowitz, universitair hoofddocent in Delft, wil Kappls theorie niet op voorhand afwijzen maar noemt hem zeer onwaarschijnlijk. Volgens hem was de explosie een typische detonatie, waarbij in zeer korte tijd een enorme druk werd opgebouwd. De pyrolyse van pakpapier verloopt veel langzamer, en de koolstof wordt waarschijnlijk niet eens fijn genoeg verdeeld om een stofexplosie mogelijk te maken. Hij denkt dat de klap juist is verhevigd doordat er zwaar vuurwerk lag, met veel kruit en relatief weinig papier eromheen dat het detonatieproces had kunnen dempen. Wat Lemkowitz betreft sneuvelt Kappls theorie onder Ockhams beroemde scheermes: “Ga niet ingewikkeld doen als je een eenvoudige verklaring hebt.”

Blitzknall

Wie is intussen die man die zo ingewikkeld doet? ‘Federal Arsenal’, of liever het Österreichisches Forschungs- und Prüfzentrum Arsenal, is een gerenommeerd instituut dat zich vooral bezighoudt met energietechnologie en verkeersveiligheid. Onder dat laatste valt ook onderzoek naar tunnelbranden, maar aan stofexplosies doen ze er niet. En er werkt helemaal geen Kappl. Achteraf zal het instituut aan NRC Handelsblad laten weten dat ze hem wel kennen, maar alleen omdat hij er een paar proefjes heeft laten doen. Verder zoeken leert dat Mag.Dr.techn. Alfred Kappl de beheerder is van www.blitzknall.at, een website voor vuurwerkhobbyisten. Op die site noemt hij zichzelf professor omdat hij ‘Sprengtechnik’ (vrij vertaald opblaaskunde) doceert aan de Höhere technische Bundeslehr-und Versuchsanstalt HTBLVA Wien III, een instelling voor bouwkundig beroepsonderwijs. Daarnaast verzorgt hij vuurwerkcursussen en is hij adviseur. Nergens zijn verwijzingen te vinden naar peer-reviewed publicaties van zijn hand. Hij heeft verstand van vuurwerk, maar om hem nou een serieuze wetenschapper te noemen...

Gefopt

Twee dagen later spreken we een bezorgde brandweerofficier. Hij zegt degene te zijn die Kappl heeft ingehuurd. Voor zijn gevoel kwam het TNO-rapport niet overeen met de feiten. Hij vreest dat vuurwerkbranden stelselmatig fout worden ingeschat, dat de brandweer ze dus verkeerd aanpakt en dat daardoor onnodige slachtoffers vallen. Op zoek naar een second opinion kwam hij via via in Oostenrijk terecht. Een paar maanden geleden hebben de verontruste Enschedese burgers de regie overgenomen en het mediacircus georganiseerd.

Wie precies wie voor de gek heeft gehouden, blijft onduidelijk. Heeft Kappl zichzelf geleerder voorgedaan dan hij is, heeft De Onderste Steen zaken verdraaid of is alleen maar sprake van een misverstand? Maar vast staat dat de NOS en het ANP zich wel erg gemakkelijk iets laten wijsmaken. Misschien dat ze daar eens een bètawetenschapper in dienst moeten nemen. Om feiten te checken, bijvoorbeeld.