Genetische modificatie verandert huidcel in stamcel

Huidcellen (fibroplasten) van muizen kunnen genetisch worden hergeprogrammeerd tot iets dat sprekend lijkt op embryonale stamcellen. En het is niet eens moelijk, zo hebben drie verschillende onderzoeksgroepen onafhankelijk van elkaar aangetoond.

Als het bij mensen ook werkt, dan zijn we mogelijk in één keer af van de discussie over het opofferen van embryo’s ten behoeve van stamcelonderzoek.

Het idee is van Shinya Yamanaka, van de universiteit van Kyoto. Met routine-labtechnieken voorzag hij de fibroblasten van vier extra genen, die coderen voor transcriptiefactoren. Deze eiwitten activeren weer andere genen, de normaal gesproken alleen in embryonale cellen actief zijn. Gevolg is dat de fibroblasten zich ook als stamcellen gaan gedragen. Yamanaka noemt het geïnduceerde pluripotente stamcellen oftewel iPS-cellen.

Het herprogrammeren lukt in de praktijk bij minder dan 0,1 procent van de behandelde cellen. De volgende stap is om die cellen te isoleren. Dat gebeurt door een extra gen toe te dienen dat resistentie verleent tegen antibiotica, en dat alleen wordt geactiveerd wanneer markereiwitten aanwezig zijn die enkel in stamcellen voorkomen. Als je na afloop het kweekje behandelt met antibiotica, mag je verwachten dat alleen de hergeprogrammeerde cellen het overleven.

Yamanaka heeft de techniek inmiddels dusdang verfijnd dat het lukt om uit de iPS-cellen levende (chimere) muizen op te kweken. De groep van Rudolf Jaenisch (Whitehead Institute, Cambridge, Massachusetts) is er nu ook in geslaagd, net als Konrad Hochedlinger (Harvard Stem Cell Institute) samen met Kathrin Platt (UCLA).

Helemaal betrouwbaar is het nog niet. Een van de transcriptiefactoren lijkt bij 20 procent van Yamanaka’s muizen kanker te hebben veroorzaakt. De retrovirussen die hij gebruikt om de extra genen in te brengen zijn eveneens verdacht.

Yamanaka denkt dan ook dat het nog wel even zal duren eer iemand zeker genoeg is van zijn zaak om het bij mensen te proberen. Volgend jaar of zo, schat hij.

bron: news@nature, BBC News