Wanneer is sabotage gerechtvaardigd? Ik zag in november de film How to blow up a pipeline op het Leiden International Film Festival. Geen documentaire, maar een thriller over een groep jonge mensen die een plan op poten zetten om een belangrijke oliepijpleiding in Texas op te blazen. Een soort Ocean’s Eleven voor klimaatactivisten, waarin het slachtoffer de petrochemische industrie is in plaats van een casino. De criminelen-in-spe voelen zich volledig moreel gerechtvaardigd in hun acties. Zij zien het namelijk als zelfverdediging.

De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Andreas Malm, waarin hij pleit voor sabotage als noodzakelijk onderdeel van klimaatactivisme. Regisseur Daniel Goldhaber is de zoon van twee klimaatwetenschappers en wil de menselijke kant van klimaatactivisme tonen. Alle personages krijgen een flashback waarin we zien wat hun beweegredenen zijn. Dat construct werpt een interessante vraag op. Zijn dit soort explosieve acties moreel gerechtvaardigd onder het mom van zelfverdediging?

Als chemisch ingenieur zou ik de petrochemische industrie wellicht moeten verdedigen. Het is makkelijk om deze af te schrijven als de grote slechterik, maar de producten die ze vervaardigt zijn zo sterk verweven met ons leven dat we moeilijk zonder zouden kunnen. Toch wil ik even het standpunt van de activist overwegen. Je kunt namelijk best begrijpen dat deze geen andere uitweg ziet.

Stel je voor: je woont vlakbij een fabriek die willens en wetens schadelijke stoffen uitstoot. Het blijft binnen de wettelijk gestelde normen, maar jij wordt terminaal ziek als gevolg van deze uitstoot. Je kunt misschien een schadeclaim indienen, maar zelfs als je zo’n slepend juridisch proces wint, krijg je daar je gezondheid niet voor terug. De enige manier om verdere schade te beperken is de fabriek op tijd stilleggen. Als de overheid dat niet wil of kan doen, blijven er eigenlijk maar drie opties over: accepteren, verhuizen of terugvechten.

We zijn uiteindelijk gebonden aan planeet aarde. De keus die overblijft is tussen langzaam sterven en tsja, sabotage. Je kunt sabotage misschien inderdaad zien als een vorm van zelfverdediging, waarin je de mensheid wilt beschermen. Eigenlijk zijn er al met al opvallend weinig echt extreme acties geweest. Want laten we wel wezen, het glas voor een beroemd kunstwerk besmeuren is kinderspel.

Malm stelt in zijn boek dat groeperingen zoals Extinction Rebellion geweldloosheid verheerlijken en daarmee jammerlijk ver naast hun doel schieten. Hij bepleit dat we datgene dat ons vermoordt moeten aanvallen. Ik hoop oprecht dat we een manier vinden om het tij te keren zonder explosies. Maar als dat niet lukt, gaan we misschien een toekomst tegemoet waarin terugvechten voor steeds meer mensen de enige optie is.