Voedingswaakhond NVWA ligt onder vuur omdat ze het fipronilschandaal te laat onderkende. Maar volgens kenners is het haar schuld niet: ‘Geef haar liever wat meer geld en vertrouwen.’

‘We zouden een volledige screening kunnen doen op álle pesticides. Dat zijn er meer dan zevenhonderd’, begint Arjen Kuneman. Hij is general manager van Eurofins Food Testing Netherlands, marktleider binnen de voedselanalysebranche. Eurofins biedt 150.000 verschillende tests aan, maar daar moet de klant wel om vragen. En die klant verwachtte niet dat fipronil ooit in eieren zou kunnen belanden. ‘Onze ervaring met de voedingsmiddelenindustrie is dat ze alles goed en veilig wil hebben. Maar in eieren keek ze tot nu toe vooral naar dioxines en salmonella.’

Ze wordt wel vaker verrast, weet Kuneman. ‘Melamine, gemalen noten­doppen door de specerijen: zolang er voeding wordt verkocht, is er al sprake van fraude. En dankzij de papierrecycling vind je nu kranteninkt in macaronidoosjes.’ Dick Veerman, hoofdredacteur van de website Foodlog, bevestigt dat ook fipronil geen normale risicofactor is. ‘Het mag worden gebruikt in de mais- en zonnebloementeelt, maar in stallen of op dieren voor consumptie hoort het niet thuis.’

Gerichte analyses

De Wageningse hoogleraar Ivonne Rietjens bevestigt dat je niet overal rekening mee kunt houden: ‘Je moet targeted analyses doen, gericht op bekende risico’s.’ En volgens haar moet de NVWA daarbij prioriteiten stellen, omdat ze meer waarschuwingen binnenkrijgt dan ze aankan. ‘Dat is lastig. Waar zijn grenswaarden voor beschikbaar, waarvan verwacht je dat het in de voedselketen belandt?’

‘Zolang er voeding wordt verkocht, is er sprake van fraude’

Een tip over fipronil valt dan snel buiten de boot. ‘Vergeleken met de hoeveelheden vet en zout die we binnenkrijgen, is het risico verwaarloosbaar’, weet Rietjens. ‘Binnen ons vakgebied rekenen we met DALY’s, disability-adjusted life years, het aantal gezonde levensjaren dat in Nederland verloren gaat per zeventien miljoen inwoners en per jaar. Voor fipronil is dat waarschijnlijk minder dan één. Voor acrylamide is het 500, voor hart- en vaatziektes 350.000. We zouden ons dus zorgen moeten maken over andere risico’s dan fipronil.’

Ook volgens Veerman valt de NVWA weinig te verwijten. De politiek, die haar heeft uitgekleed, des te meer. Maar de echte schuldigen zijn in zijn ogen de legkippenhouders: ‘Het is primair een voedselveiligheidskwestie binnen de sector zelf. Eigenlijk is Nederland een multinational op het gebied van eieren, maar we laten de regie over aan zeshonderd ondernemers die eigenlijk gewoon boer zijn.’

Vertrouwen

‘Ik verwacht dat voortaan standaard zal worden getest op pesticides’, besluit Kuneman. ‘De sector kan zich niet nóg zo’n schandaal veroorloven. Maar of ze dan alleen op fipronil laat testen of ook op de rest, dat is de vraag.’ En volgens Veerman moet je nu vooral de NVWA een beetje meer geld en vertrouwen geven. ‘Oude rotten in het vak moet je daar met een lampje zoeken. Je hoort klachten dat de huidige inspecteurs van toeten noch blazen weten. Kennis zit in mensen, het is ook een stuk organisatiecultuur. En die is stukgemaakt.’

Veerman heeft ook een suggestie om die cultuur weer op te bouwen: ‘Alle disciplines bij elkaar zetten, ook in het management. En toxicologen en chemici horen ook in de top. En schaam je niet voor wat oudere mensen die veel hebben meegemaakt en zich eerdere fraudes herinneren met systemische insecticiden in de pluimveehouderij. Bij zulke mensen zou rond de naam fipronil vast wel een belletje zijn gaan rinkelen.’