Nikkeloxide heeft ‘leervermogen’. We kennen het materiaal als component in de elektroden van brandstofcellen en ook bij de productie van keramische materialen schijnt het een rol te spelen. Nu blijkt het dus ook te kunnen ‘leren’. Ik zet dat werkwoord tussen aanhalingstekens om al te hoge verwachtingen omtrent het ‘lerend vermogen’ van nikkeloxide direct de kop in te drukken. Het heeft geen zin om een brok nikkeloxide voor een schoolbord te zetten. 

Wat het wel kan, is wennen aan pesterijen. Blootgesteld aan waterstofgas verandert de kristalachtige structuur van nikkeloxide een klein beetje, waardoor het beter elektrische stroom geleidt. Omring je het materiaal vervolgens weer met gewone lucht, dan neemt het de oude structuur weer aan. Dit kun je een paar keer herhalen, maar hoe vaker je het nikkeloxide blootstelt aan waterstofgas, des te minder de elektrische geleiding verandert. Het materiaal ‘went’ dus aan het pestgedrag.  

En gewenning, zeggen de betrokken Amerikaanse onderzoekers op het wetenschapsblog The Conversation, ligt aan de basis van het leervermogen van dieren. Iets anders wat daarbij een rol speelt, is sensibilisatie: een heftige reactie op onverwachte, mogelijk gevaarlijke prikkels. Stel nikkeloxide bloot aan ozon of fel licht, en het gaat van schrik heftig geleiden.  

’Wie weet, welke supercomputers de toekomst voor ons in petto zou hebben, als we nikkeloxide af en toe eens goed zouden verwennen’

De onderzoekers hopen dat het lerend vermogen van nikkeloxide in een verre toekomst van pas komt in computers die leren op basis van fysieke (hardware) veranderingen. Mij fascineert vooral het uitgangspunt, dat leervermogen een kwestie is van schok en gewenning. Hoe staat dat in verhouding tot mijn opvoedkundige aanpak, van voordoen en imiteren, herhalen en oefenen?  

Sensibilisatie in de vorm van een welgemikte pedagogische tik is sinds 2007 bij wet verboden. Maar ‘wie zijn bord niet leeg eet, krijgt ook geen toetje’, is wel degelijk een vorm van treiteren natuurlijk. Bij ons werkte dat ook bij herhaling, maar mijn kinderen zijn makkelijke eters. Minstens zo belangrijk bij mijn educatieve aanpak is beloning, maar daar reppen de materiaaldeskundigen met geen woord over. Een gemiste kans. Wie weet, welke supercomputers de toekomst voor ons in petto zou hebben, als we nikkeloxide af en toe eens goed zouden verwennen.  

Wel vergelijken de onderzoekers het nikkeloxide met een zeeslak. Raak een zeeslak zachtjes aan en hij trekt zijn kieuwen terug. Betast je hem telkens opnieuw, dan reageren zijn kieuwen daar steeds minder op: hij went eraan. Ook een zeeslak leert dus van zijn omgeving.  

Mijn zus heeft een slakkenplaag in haar tuin en knipt er elke avond tientallen kordaat doormidden. Nu vraag ik mij af: als ze niet door een schaar aan hun einde kwamen, wat zouden die slakken dan zoal van mijn zus kunnen leren?