Vroeger vond ik het een belediging als anderen mijn studie medische biologie niet onder de exacte wetenschappen schaarden. Hoezo werd ik op één hoop gegooid met geschiedenis, rechten en theologie? Biologie had zijn wortels toch stevig in de – meestal vrij exacte – chemie? In bladgroenkorrels is quantum tunneling aan de gang; veel ingewikkelder natuurkunde is er niet.

Inmiddels weet ik beter. De kwalificatie ‘exact’ zegt niets over complexiteit en heeft geen esthetische waarde, en aan de biologie is vrijwel niets exact. In het lab heb ik talloze keren verbijsterd gekeken naar de uitslag van een luciferase-assay, differentiatieproef of zelfs zoiets simpels als een miniprep: waarom zie ik geen fotochemisch signaal, geen uitgroeiende neuronen en geen DNA-pellet? Ik deed de proef exact hetzelfde als de vorige keer!

Klimaatwetenschappers zitten in een vergelijkbare situatie. Ze worstelen met exacte wetenschappen als warmteleer, hydrologie, stoffysica en stromingsleer, maar de gezamenlijke uitkomst van de talloze variabelen is altijd een zeer inexacte statistische kans, een voedingsbodem voor scepsis.

In Nature en Nature Geoscience is de statistiek nu verder aangescherpt. Zelfs de verguisde hockeystickgrafiek – die de temperatuurstijging van de laatste jaren weergeeft – is weer van stal gehaald en is preciezer dan ooit. De Volkskrant kopte naar aanleiding daarvan: ‘Duidelijker wordt het niet: de klimaatverandering van nu is echt uniek.’

De tegenwerpingen van klimaatsceptici als Marcel Crok worden daarmee steeds potsierlijker. Zijn boek De staat van het klimaat uit 2010 blijft een indrukwekkend minutieus uitzoekwerk dat veel vraagtekens plaatst bij het klimaatonderzoek, maar na negen jaar is de conclusie dat de boodschap van zijn ‘tegenstanders’ aan kracht wint. Zijn kritiek op bijvoorbeeld de werking van het IPCC en het weglaten van onwelgevallige data – hoe kwalijk ook – gaat over details die de algemene tendens over de opwarmende aarde niet onderuithalen.

Klimaatwetenschap heeft bovendien een schitterend voordeel ten opzichte van bijna alle andere wetenschappen. Waar een leek de geleerde heren en dames maar op hun woord moet geloven dat de kwantummechanica echt zo spooky is als ze beweren en dat we echt geregeerd worden door een bizar spiraalvormig polymeer waarvan we miljarden kopieën hebben, kan diezelfde leek zélf ervaren dat het klimaat verandert. Veel potsierlijker nog dan Crok zijn de politici die volhouden dat er niets aan de hand is als we via de media voortdurend voorbeelden zien van ongewoon extreem weer over de hele wereld en in Europa kampen met recorddroogtes en hittegolven van nooit eerder vertoonde proporties.

Het blijft statistiek en niet exact, en daarom zullen we vast nog een keer een Elfsteden­tocht meemaken, maar dat verandert niets aan de langjarige tendens.
De waarde van ‘exact’ is ook maar relatief.