Los van alle ellende die het met zich meebrengt, zou je de coronacrisis ook kunnen omschrijven als een triomftocht van de wetenschap. Ineens weten half Nederland en Vlaanderen iets van statistiek, epidemiologie, virologie en medisch onderzoek in het algemeen. We mogen zelfs hopen dat er bij sommigen iets is blijven hangen over de kinetiek van een wolk zwevende druppeltjes, getuige de animaties die zelfs op televisie voorbijkwamen.

Dat is natuurlijk ook een gevaar, want met de toegenomen kennis komt in het kielzog onherroepelijk het idee dat je erover mee kunt praten. Maar het dringt niet tot iedereen door dat zes weken COVID-19-nieuws volgen niet gelijk staat aan een wetenschappelijke opleiding. ‘The greatest enemy of knowledge is not ignorance, but the illusion of knowledge’, schreef onder andere Stephen Hawking al.

Niemand anders dan Donald Trump vormt een beter voorbeeld van deze uitspraak. Ik werd vanmorgen wakker met een nieuwsbericht dat hij tijdens een persconferentie had gesuggereerd om desinfectant te injecteren. ‘I see the disinfectant that knocks [SARS-CoV-2] out in a minute, one minute. And is there a way we can do something like that by injection inside or almost a cleaning? As you see, it gets in the lungs, it does a tremendous number on the lungs, so it would be interesting to check that.’ Aldus de man met een zelfverklaard natural instinct for science, en eigenlijk voor alles. Er was nauwelijks genoeg ruimte op de social media voor de paniek van echte experts die smeekten om dat toch vooral níet te doen.

De illusie van kennis is gevaarlijk. Ik voorspel dat de toch al overbelaste zorg in de VS de komende tijd patiënten zal zien met toxicologische klachten nadat ze zichzelf met bleekmiddel hebben geïnjecteerd.

Dichter bij huis zie ik hetzelfde. Het lukt me maar niet om een kennis, die er op basis van vooral rechtse media van overtuigd is geraakt dat hydroxychloroquine dé oplossing voor COVID-19-infecties is, ervan te doordringen dat je niet zomaar onbewezen medicijnen kunt gaan voorschrijven. Mijn betoog over dubbelblind gerandomiseerd onderzoek, anekdotisch bewijs, medische ethiek en statistiek zijn aan dovemansoren gericht. Hij heeft er veel over gelezen en bezit nu de gevaarlijke illusie van kennis.

En hij staat niet op zichzelf. Ook andere kennissen en vrienden doen naar mijn mening veel te stellige uitspraken over COVID-19 op basis van wat ze in de media hebben gelezen, of menen op basis van ‘eigen onderzoek’ dat de richtlijnen van de overheid overdreven zijn en geven daar vervolgens hun eigen interpretatie aan. Social distancing is door een bevriende arts, net hersteld van COVID-19, als ‘onzinnig’ betiteld; hij stelde voor binnenkort met vijf vrienden af te spreken voor een drankje.

Ik ben dus wat sceptisch over die wetenschappelijke triomftocht. Blijkbaar zit de wens om iets te begrijpen diep geworteld in het menselijk brein, zelfs als je maar een deel van het plaatje hebt. ‘Dat weet ik niet, want ik heb daar te weinig verstand van’ is een zwaar onderschatte en veel te weinig gebruikte uitspraak.

Niettemin blijf ik uit een soort moreel plichtsbesef en liefde voor wetenschap strijden tegen onwetenschappelijk geleuter. Noem het een hobby. Al schreef Fallacy Man op zijn anonieme blog The Logic Of Science: ‘It’s not a very rewarding hobby, and it comes with high stress levels and periodic fits of rage, so I don’t particularly recommend it.’