Na herkenning van de vingerafdrukscan gaat de luchtsluis open. De omkleedruimte komt in zicht en je moet je gaan inpakken in een volledige extra outfit, voordat je de verdere ruimtes mag betreden.

Dit is de realiteit van werken in Biosafety level-3, ofwel BSL-3-labs, het op een na hoogste veiligheidsniveau van laboratoria voor onderzoek aan gevaarlijke ziekteverwekkers. Denk aan het ebola- of zikavirus, maar ook aan besmettelijke dierziektes als mond-en-klauwzeer en varkenspest.

Alles binnenhouden

Voor die dierziektes hebben virologen speciaal een high containment unit ingericht bij het Bioveterinary Research Centre in Lelystad. Deze speciale ruimte valt zelfs onder niveau BSL-4 en is, net als een BSL-3-lab, ontworpen om alle virussen en bacteriën binnen te houden. Tegelijkertijd zijn de veiligheidsmaatregelen bedoeld om alle medewerkers te beschermen tegen mogelijke besmetting, een risico dat bijvoorbeeld bij een zoönose als vogelgriep aanwezig is.
Toch is deze bioveiligheid volgens recente studies wel wat overdreven. De faciliteiten blijven groeien en de vraag is of dat evenredig is met mogelijke risico’s. Volgens de Zwitserse bioveiligheidsadviseur Felix Gmüder is de balans tussen maatregelen en risico’s zoek en moeten Biosafety-labs gehoorzamen aan steeds strengere regels en richtlijnen, zo meldt Bionieuws in de januari editie.

Liftende virussen

Natuurlijk voorkomen maatregelen wel grote uitbraken, maar incidentele gevallen van virusbesmettingen zullen altijd blijven opduiken. Virussen kennen geen grenzen en liften overal heen door de toegenomen mobiliteit van de mens wereldwijd.
Wat beter kan en moet, is de alertheid van de labonderzoekers om bijvoorbeeld steriel te blijven werken en ongelukken te voorkomen. Uit een aantal studies blijkt dat het menselijk falen een grote rol speelt bij gevaren in het lab. Arbeidshygiënist Corne Bulkmans heeft een goed punt als het gaat om het op de juiste manier toepassen van labhandschoenen. Vooral de medewerkers zelf vormen een risico voor zichzelf en anderen. Het gedrag in het lab is misschien nog wel belangrijker dan die extra laag kleding.

Gene drive

Buiten het veld van virologen moet het thema labveiligheid opnieuw aandacht krijgen; en dan vooral door het opkomende gene drive-onderzoek. Steeds meer vakgebieden in de life sciences en chemie zijn doordrongen van de nieuwe gentechniek CRISPR-Cas, die onderzoekers gebruiken om genetische veranderingen blijvend in een organisme aan te brengen. Omdat het over meerdere generaties gaat, kan ontsnapping ernstige gevolgen hebben. Dan is het nog belangrijker om de populatie binnen de grenzen van het lab te houden. Al is een gebouw dichttimmeren en voorzien van luchtsluizen hiervoor wellicht wat overdreven. En in de praktijk, vanwege hoge kosten, niet altijd een-twee-drie een optie.