Deze column ga ik eindigen met een uitspraak van Arnold Schwarzenegger.  

Ik ben naast liefhebber en communicator van wetenschap ook theatermaker. Dat zijn twee werelden die behoorlijk van elkaar verschillen, en daardoor zoek ik er juist graag overeenkomsten in. Toen ik laatst zelf een demonstratie van een proefje moest geven werd ik herinnerd aan een van de leukste theatertechnieken: het belofte-effect, ofwel: zeggen wat er gaat gebeuren, en dan gebeurt het.  

Dat klinkt heel eenvoudig, maar het werkt altijd. Er wordt iets aangekondigd en als dat wordt ingelost voel je als kijker een enorme ontlading: je moet lachen en onbewust voel je je heel slim: dit had ik al voorspeld! Denk aan iedere film met een profetie erin die ook uitkomt, bijvoorbeeld.  

En dat belofte-effect was precies wat ik gebruikte bij de demonstratie van het proefje. Ik vertelde het publiek ‘als ik deze hendel beweeg, dan gaat straks deze raket vliegen’. Ik bewoog de hendel, de raket vloog inderdaad omhoog en de mensen in het publiek gingen helemaal uit hun dak. Want als je een belofte doet, dan roept dat een bepaalde spanning op. Gaat het wel lukken? Als je de belofte waarmaakt, zorgt dat voor opluchting – en opluchting in het publiek uit zich in sterke emotie. Meestal is dat lachen of applaus, maar het kan ook ontroering zijn.  

Niet elke belofte wordt ingelost (helaas), maar als dat wel gebeurt zorgt het voor een enorme ontlading

Wat ik hier heel interessant aan vind is dat het eigenlijk hetzelfde is als een hypothese opstellen bij een onderzoeksvraag. De wetenschapper is dan het publiek en het experiment in dit geval de presentator. Niet elke belofte wordt ingelost (helaas), maar als dat wel gebeurt zorgt het voor een enorme ontlading.  

Ik denk dat we hier bij het communiceren van wetenschap meer gebruik van kunnen maken. In plaats van alleen de resultaten te delen, kunnen we het publiek meer laten meevoelen door ze een belofte te doen over de uitkomst van het onderzoek of experiment en die belofte dan in te lossen. Het liefst natuurlijk met een live demonstratie. Maar het zit ook in eenvoudige dingen; vertel: ‘Ik ga jullie zo de resultaten laten zien’, en laat dan de resultaten zien. Zelfs dat werkt al. 

De behoefte om te voorspellen wat er gaat gebeuren, is helemaal geen unieke eigenschap voor wetenschappers. Dat is iets dat alle mensen delen en dus kunnen we er goed gebruik van maken. Mijn advies is daarom: beloof iets te doen en doe het dan. Zodat iedereen die ook maar één presentatie van je heeft gezien denkt…  

I’ll be back.