Tijdens zijn PhD dook Jesse Buijs in een project van het Rijksmuseum dat vervolgens zijn halve onderzoek in beslag nam en uiteindelijk resulteerde in de spin-off NanoMoi. Het project focuste op de toepassing van Laser Speckle Imaging op drogende verf en is recent ingezet om niets minder dan De Nachtwacht volledig te analyseren. Toch begon zijn fascinatie voor kunst pas tijdens dit project. ‘Ik startte vooral vanuit het wetenschappelijke, maar nu ben ik om’, vertelt Buijs. ‘Niet alleen is kunst heel mooi, maar kunstonderzoek is het breedste onderzoek dat ik ooit heb gezien.’ 

Zijprojectje 

Zelf is Buijs bij het materiaalkundige onderdeel betrokken. Daar gebeurt heel veel, ‘niet alleen imaging, maar ook de materiaalhistorie: wat is er vroeger mee gebeurd?’ zegt Buijs. ‘Daarnaast is er de ethiek: je wilt zo min mogelijk restaureren, maar je moet óók iets doen om het schilderij mooi te houden. Welke keuzes maak je daarin? Het is niet meer zwart-witte wetenschap, je moet het echt onderbouwen met data.’ 

Hoewel het onderzoek als een zijprojectje begon, was het Rijksmuseum snel enthousiast omdat de techniek zo goed werkte. Ze stapten daarom spoedig over naar testdoeken en uiteindelijk naar de eerste echte schilderijen. Buijs: ‘Dat enthousiasme zorgde ervoor dat ik echt geloofde dat dit project ergens toe zou leiden.’ 

‘Kunstonderzoek is het breedste onderzoek dat ik ooit heb gezien’ 

‘Na mijn PhD wilde ik dus ook een vervolg geven aan mijn onderzoek. De techniek was er klaar voor en in plaats van nog meer onderzoek moest er iemand opstaan die het zo simpel mogelijk zou maken, dat je bij wijze van spreken alleen een knop in hoeft te drukken om het te bedienen.’ Dat had Buijs zich ten doel gesteld en dat is zo goed als gelukt in de oprichting van zijn spin-off NanoMoi. ‘Het is al veel simpeler dan toen we begonnen en die stap van fundamenteel naar toepassing motiveert mij enorm om het nog beter te maken.’ 

Vet 

NanoMoi heeft zich eind augustus bewezen door De Nachtwacht te analyseren. ‘Dat is een hoogtepunt waar ik niet zo snel overheen zal gaan’, zegt Buijs lachend. ‘Nu is het nog heel bijzonder dat deze techniek is gebruikt, maar ik wil naar een wereld toe waarin het logisch is, dat mensen dit kennen en weten wat je eraan hebt, niet alleen in de kunst, maar ook in andere toepassingen.’ 

De techniek achter NanoMoi – Laser Speckle Imaging – zegt iets over hoe hard, zacht, vloeibaar enzovoort een materiaal is en hoe het verandert. ‘Een mogelijke toepassing is bijvoorbeeld mayonaise met minder vet’, zegt Buijs. ‘Het bestaat voor zeventig procent uit olie. Wil je een vergelijkbare structuur met minder of geen olie, dan kun je met NanoMoi bekijken hoe het vloeit, vervormt et cetera. Eigenlijk kun je NanoMoi toepassen op elk materiaal dat verandert.’