Op de meeste middelbare scholen zie je hetzelfde als je het practicumlokaal voor biologie, natuur- of scheikunde binnenloopt. Op iedere schoolbank een gas- en waterkraan, de lerarenbank op een verhoging en kasten gevuld met allerlei apparatuur. De zuurkasten bevinden zich vaak in een klein lokaal ernaast, evenals de voorraden aan chemicaliën die nodig zijn voor proeven.

Dit standaardbeeld is de afgelopen jaren flink aan het veranderen. Het schoollab-van-de-toekomst moet juist van alle markten thuis zijn. Dat betekent niet langer werkbanken met gaskranen, maar een gastoevoer vanuit het plafond. Geen vaste zuurkasten in een aparte ruimte, maar verplaatsbare varianten. ‘Door deze inrichting kunnen verschillende vakken worden gegeven in deze multifunctionele ruimtes, van biologie en scheikunde tot dans- en dramales’, vertelt Daniël Langeweg, salesmanager education bij laboratoriummeubelproducent Waldner Benelux.

Vakoverschrijdend onderwijs

Schoollabs zijn ongelofelijk belangrijk in het enthousiasmeren en voorbereiden van leerlingen op de mooie wereld van de wetenschap, aldus Langeweg. Met schoollabs bedoelen we hier de praktijklokalen op middelbare scholen. Laboratoria in het beroepsonderwijs en op universiteiten liggen dichter bij ‘echte’, professionele labs. ‘Het professionele lab is zo ingericht dat het een efficiënte werkomgeving biedt voor de testen of experimenten van de analist of onderzoeker. In een schoollab daarentegen moet zowel theoretisch onderwijs kunnen worden gegeven als experimenten worden uitgevoerd die bij het behandelde thema passen.’

‘Het lokaal is niet meer ingericht op één bepaald vak, maar op vele’ 

Geen wonder dus dat de vereisten verschillen. ‘Waar een echt lab heel toegepast is op een specifieke taak, zal een schoollab allerlei soorten standaardapparatuur en materialen in huis moeten hebben’, verklaart Langeweg. ‘Tegelijkertijd moeten de veiligheid worden gewaarborgd en dat kan best een uitdaging zijn in zo’n ruimte.’

Een ander verschil is dat een schoollab moet inspelen op de veranderingen in de maatschappij. ‘Onze samenleving is continu in beweging; technologische ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op’, zegt Langeweg. ‘Dat vraagt om een andere benadering en denkwijze. We moeten leerlingen stimuleren om out of the box te denken.’ En dat betekent vakoverschrijdend onderwijs in de vorm van STEAM: science, technology, engineering, arts, mathematics. Dat begint ook in Nederland steeds meer voet aan de grond te zetten. Langeweg: ‘Het idee is dat verschillende vakgebieden aan elkaar worden gelinkt en jongeren van elkaar kunnen leren en gezamenlijk tot oplossingen komen. Maar deze benadering vraagt wel om een andere inrichting van het schoollab. Het lokaal is dan namelijk niet ingericht op één bepaald vak, maar op vele.’

Uit het plafond

Hoe ziet zo’n toekomstig multifunctioneel schoollab er dan uit? ‘Wij hebben een zogenoemd bovengevoed mediasysteem ontwikkeld’, vertelt Langeweg. ‘Daarbij komen alle benodigdheden uit het plafond: van de aanvoer van stroom, gas, water, data, perslucht tot verlichting, luchtafzuiging en zelfs de afvoer van water. Het is ook mogelijk een volautomatische arm met onder meer stopcontacten en kranen naar beneden te laten komen’. Verder zijn er zuurkasten op wielen die je zo de ruimte binnen rijdt. ‘Wij brengen de media naar de leerling toe, in plaats van andersom.’

‘We moeten leerlingen stimuleren om out of the box te denken’ 

Dit dient niet alleen het gemak, maar werkt ook nog eens flexibiliteit in de hand. Sommige groepjes leerlingen kunnen bijvoorbeeld een natuurkundeproef doen, terwijl anderen op laptops werken aan een schriftelijk werkstuk voor biologie. Tegelijkertijd kan een docent de volgende klassikale scheikundeles voorbereiden, die ook in dezelfde ruimte gaat plaatsvinden. Alle drie lijken ze apart van elkaar, maar alle leerstof valt in werkelijkheid binnen één overlappend thema. Alle leerlingen moeten uiteindelijk samenwerken om een gezamenlijke eindopdracht van dat thema te maken.

Lektest

Natuurlijk wordt ook aan de veiligheid gedacht. ‘De leraar heeft het operationeel beheer over het systeem’, zegt Langeweg. ‘Alleen met de sleutelschakelaar kan het systeem worden geactiveerd. Bij het opstarten wordt ook altijd een automatische lektest uitgevoerd. En natuurlijk is het belangrijk dat het systeem ook compleet kan worden afgesloten. Dus niet dat iemand tijdens een dramales bijvoorbeeld met een gaskraan kan knoeien.’

Waldner Benelux ziet zichzelf als een van de voorlopers op het gebied van dit soort futuristische multifunctionele schoollabs. Langeweg krijgt al best veel aanvragen van scholen binnen. ‘Wij kunnen inspelen op elke behoefte. Zelfs als het aantal vierkante meters een rol speelt, is er nog altijd veel mogelijk.’ STEAM gaat volgens hem in de toekomst waarschijnlijk een steeds grotere rol spelen in het onderwijs. ‘En multifunctionele schoollabs vervullen daarin een sleutelrol. Wij zijn blij die te kunnen leveren.’