Werken aan leven in het lab, hoe doen wetenschappers dat?

‘Het is helemaal niet gegarandeerd dat die motortjes van mij tot iets leiden, maar het is wel gegarandeerd dat als we begrijpen hoe we op moleculaire schaal beweging kunnen controleren, er zich dan een wereld van mogelijkheden opent.’

Dit citaat is van niemand minder dan Ben Feringa, wiens Nobelprijs ongetwijfeld een geweldige stimulans en inspiratie was voor het onlangs verschenen boek Makers van Leven van Esther Thole.

Het citaat vat dan ook van alles samen: de bevlogenheid en de visie van een van de grote denkers binnen de moleculaire wetenschappen, maar ook de kern van fundamenteel onderzoek. Uitvissen hoe het werkt, en dan kijken of we er iets mee kunnen of het in vereenvoudigde vorm kunnen namaken. Daarom draait het boek van Thole in feite: hoe wetenschappers knutselen in een lab aan alle kleine en nog kleinere componenten die samen functioneren als iets wat we allemaal beschouwen en herkennen als ‘leven’.

Voldoende nieuws

Chemicus Esther Thole is als redacteur van NEMO Kennislink en freelance wetenschapsjournalist – onder meer voor deze uitgave – ervaren en bedreven in het uitleggen van complexe chemische en biologische materie. Makers van Leven is daarop geen uitzondering: het gaat nergens echt te snel of te diep, waardoor het boek voor een grote groep toegankelijk is. Onderzoekers in de chemie of life sciences kunnen delen overslaan, maar vinden evengoed voldoende nieuws om geboeid te blijven. Tegelijkertijd raakt de vwo-scholier met levenswetenschappen als richting nergens echt het spoor bijster. Dat is knap.

Haar achtergrond als wetenschapsjournalist klinkt ook door in de manier waarop ze de informatie brengt. Het boek bevat veel quotes van nationale en internationale wetenschappers die ze zelf heeft gesproken. Niet alle populair-wetenschappelijke boeken kiezen voor zo’n format, maar Thole heeft het idee goed uit­gewerkt en in dit geval heeft het een meerwaarde: behalve over de wetenschap zelf leer je ook iets over de mensen erachter en wat hen drijft.

Het boek gaat nergens echt te snel of te diep

Zo kon Thole over systeembioloog Daniela Wilson – die nadenkt over superkleine, kunstmatige, bewegende structuren – optekenen dat ze via de nodige omzwervingen en avonturen vanuit Roemenië aan de Radboud Universiteit terechtkwam, waar ze Thole vertelt dat haar visie is veranderd van biologische structuren willen imiteren naar biologische functies imiteren. ‘In mijn visie moet de complexiteit in de functie zitten, niet in de structuur.’ Het is sterker als je dat leest als quote van de wetenschapper zelf, dan van de auteur.

Als je altijd al hebt willen weten wat die Ben Feringa nou precies doet in zijn Groningse lab, en hoe ver de wetenschap is met het in elkaar knutselen van ‘kunstmatig leven’ – en wat dat dan precies is – dan is dit een zeer geslaagd overzicht.

Makers van leven – Hoe wetenschappers leven bouwen in het lab
Esther Thole
€ 22,50